Mooie inkijk in de Cubaanse samenleving van de Cubaanse schrijver Canek Sánchez Guevara
Het dunne boekje 33 Revoluties van de Cubaanse schrijver Canek Sánchez Guevara (1974–2015) biedt volgens de achterflap een ‘uniek en indringend portret van hedendaags Cuba, dat het ware gezicht van het eiland onthult’. Dat schept verwachtingen. Ook al is Cuba decennialang een geïsoleerd eiland geweest onder het juk van een Amerikaans embargo, het is goed te bereizen en dankzij verhalen van binnenuit en buitenlandse verslaggeving is er weinig dat niet bekend is. In die zin was de isolatie dus beperkt.
Snikhete microhel
De hoofdpersoon van 33 Revoluties is een naamloze zwarte man met een saaie baan in een armoedig kantoor met spullen uit de Sovjetperiode en de eeuwige karige kantinelunch.
Monotonie domineert het bestaan op Cuba, alle dagen zijn hetzelfde. “Het hele land is een langspeelplaat met een kras.” Het volk zit gevangen in een geestdodende verveling. Domino spelen en smerige rum drinken zijn de enige afleiding. Cuba is een snikhete microhel van loomheid en lamlendigheid. Of een storm teistert het land, waardoor het regenwater door de muren van de vervallen panden sijpelt. De elementen zijn wisselend op de voor- of achtergrond aanwezig en geven het verhaal sfeer mee.
Russische vriendin
Te midden van de massa is de naamloze man een eenling die tegen de groep durft in te gaan, wat niet zonder gevolgen blijft. Bij het buurtcomité valt niet veel meer te doen dan wat er van je verwacht wordt, namelijk huichelend ‘leve de revolutie’ te roepen. Het verzet als overwinning, observeert de man. Maar waarom is armoede een kunstwerk, de hoogste graad van ontwikkeling?, vraagt hij zich af. Cuba is twee werelden: buiten is het heet en heerst er armoede, binnen de koele dollarwinkel staat het vol met luxespullen, waar de man dankzij een Russische vriendin binnenkomt.
Ogenschijnlijk is alles pais en vree op het eiland, maar onderhuids broeit het. Soms zijn er spontane demonstraties en rellen. Groepen jongeren proberen op zelfgebouwde vlotten weg te komen. Ze hunkeren naar vrijheid, maar wat is hun lot? Hele families verdwijnen in zee, als ze in hun provisorische bootjes naar de Verenigde Staten afreizen.
Intellectueel gedoe
Naarmate de tijd verstrijkt, wordt de man vaker geconfronteerd met de dagelijkse realiteit. Dat was wel anders toen hij opgroeide als idealistische, revolutionaire modelburger. Totdat hij ging lezen, tot ongenoegen van zijn vader, die niets van dat intellectuele gedoe moest hebben. Nieuws is altijd hetzelfde; een roman opent nieuwe werelden en is boeiend.
Sánchez Guevara hanteert een afstandelijke vertelstijl, door de man bijvoorbeeld naamloos te laten en vooral observerend door het leven te laten gaan, zonder veel commentaar te leveren.
Platenspeler
Sánchez Guevara voert de analogie met de ‘ouderwetse’ platenspeler voortdurend in zijn verhaal. Terugkerend element is de gekraste plaat, een metafoor voor de conclusie waar je iedere keer op uit komt door de stagnerende situatie op Cuba. De gekraste plaat staat ook symbool voor het geijkte discours dat de autoriteiten als een mantra herhalen. De gekraste plaat van de nationale cultuur, van het dagelijks leven en van de buitenlandse kritiek. Soms slaat de naald over, soms blijft ie hangen.
In het boek staan mooie zinnen als “de dag van morgen wordt gebouwd op het fundament van de dag van gisteren en met de arbeidskracht van vandaag” en “…zich afvragend op welk moment de droom van de toekomst vast bleef zitten in het verleden.” Of: “We schrijven geen geschiedenis, we laten ons er door meevoeren.”
Hartoperatie
33 Revoluties is een subtiel confronterend en toch liefdevol portret van Cuba, zonder het land of het regime echt af te vallen. En ondanks het beperkte aantal van 88 pagina’s weet Sánchez Guevara een mooi en compleet beeld neer te zetten met een afgerond verhaal. Het boek bestaat uit 33 korte hoofdstukken, 33 revoluties, die ook weer de associatie oproepen met een 33-toerenplaat.
De naam Guevara, die prominent op de boekcover staat, roept onmiddellijk de associatie op met Che Guevara (1928 – 1967), de held van de Cubaanse revolutie. Terecht, want Canek Sánchez Guevara is zijn kleinzoon. Canek had geen doorsnee Cubaans leven. Als tiener woonde hij een aantal jaren in Milaan en Barcelona. In 1986 keerde hij terug naar Cuba. In 1996 riep de vrijheid en vertrok hij naar Mexico, waar hij werkte in de journalistiek. Volgens de achterflap van het boek was hij een gematigd en goed geïnformeerd criticus van Castro’s regime. Canek overleed als veertigjarige in 2015 na een hartoperatie.
Canek Sánchez Guevara, 33 Revoluties, Uitgeverij Signatuur, Amsterdam, 2016, ISBN 9789056725549, 88 pag., €14,99, vertaling: Adri Boon
Recensie gepubliceerd op 25-2-2017
