Roman van de Mexicaanse schrijfster Valeria Luiselli
“Wanneer iemand lange tijd op z’n eentje woont, is de enige manier om te constateren dat hij nog bestaat het in een syntaxis vatten van zijn activiteiten en dingen en die met anderen delen: dit wandelende skelet, deze mond, deze schrijvende hand.” De tijd dat de naamloze vrouwelijke hoofdpersoon in de roman De gewichtlozen van de Mexicaanse schrijfster Valeria Luiselli (1983) op zichzelf woonde en leefde voor de literatuur, ligt geruime tijd achter haar.
Het schrijven zonder afleiding kost haar steeds meer moeite. Ze woont in Mexico-Stad met haar man en hun twee kleine kinderen. Manlief leest steeds over haar schouder mee. De naamloze vertelster is gefascineerd door de mysterieuze Mexicaanse schrijver, dichter en diplomaat Gilberto Owen (1904 – 1952) en schrijft een boek over hem. Ze komt hem op het spoor als ze als jonge redactrice in New York City bij White, een kleine uitgeverij, werkt en op zoek is naar Latijns-Amerikaanse schrijvers die de moeite waard zijn om te vertalen of te herintroduceren en een brief van hem vindt. Owen blijkt honderd jaar eerder in dezelfde buurt te hebben gewoond. Een fascinatie is geboren.
Haar missie om het leven van Owen te reconstrueren verwordt tot een obsessie. De zaak loopt uit de hand als ze een vervalste transcriptie inlevert bij White, die extatisch is. “Zo werkt de literaire wereld namelijk, tenminste tot een bepaalde grens. Alles is een gerucht, een gerucht dat zich verspreidt tot het een affiniteit is geworden.”
Escher
Het leven dat ze als jonge vrouw leidt, staat diametraal tegenover het gezinsleven dat ze nu heeft. Vroeger had ze een vrij leven, deelde ze haar appartement regelmatig met anderen en bleef overal en nergens slapen, met mannen en vrouwen.
Al schrijvende aan de roman beginnen de levens van Owen en de vrouw elkaar steeds meer te raken en door elkaar te lopen. Ze ziet Owens gezicht in de massa mensen in de metro, een verwijzing naar een gedicht van Ezra Pound. De Engelse titel van Luiselli’s boek luidt dan ook Faces in the Crowd. Owen schreef op zijn beurt een verhaal over een vrouw die verdacht veel lijkt op de naamloze vrouw en die zich verliest in het schrijven van een boek over een dichter.
Een mooie vergelijking van de situatie die in het boek gemaakt wordt, is de ‘Escherhand’. De hand die een hand tekent, die op zijn beurt de tekenende hand tekent. Zo laat Luiselli twee verhalen, tijden en personages met elkaar vervlochten raken.
De rol van de meelezende echtgenoot werkt desoriënterend. Hij becommentarieert de schrijfsels van zijn vrouw en vraagt wat feit en wat fictie is. Als lezer denk je hetzelfde. Wellicht daarom ook de titel, De gewichtlozen, zwevend in een dimensie zonder vastomlijnde tijd of ruimte. Zijn ze nu wel of niet op hetzelfde moment op dezelfde plaats?
Kosmopolitisch
Luiselli’s werk is te typeren als literair, met een eigen stijl. Als lezer word je heen en weer geslingerd tussen vermaak en vervreemding. Haar boeken zijn internationaal lovend onthaald. Ze is niet vies van wat intellectuele spielerei: “Wij waren de erfgenamen van een nobel linguïstisch verleden en het Engels was het bastaardkind dat zich altijd verkneukelde om zijn ontdekkingen: de demiurgische functie van artikelen, de wereld verzinnen door haar te verklaren.”
De gewichtlozen is niet per se moeilijk, maar Luiselli’s tekst dwingt tot aandachtig lezen. Niet alles is te begrijpen, maar je voelt de schoonheid van het geschrevene. Over ieder detail is nagedacht en zaken haken ingenieus in elkaar. Als lezer moet je het misschien simpelweg ondergaan. Luiselli voert de lezer steeds in kleine blokjes tekst een gedachte, gebeurtenis of situatie. Gelukkig valt er genoeg te lachen, door herkenning van situaties of de absurditeit van het beschrevene. Luiselli schetst de contouren van haar personages en laat de lezer hen naar eigen smaak en behoefte inkleuren.
Als ambassadeursdochter groeide Luiselli in verschillende landen en met verschillende talen op. Inmiddels woont ze al geruime tijd in New York. Uitgeverij Karaat is een kleine, onafhankelijke uitgeverij die sinds 2010 actief is. Ze wil jong en fris literair talent brengen en dat lukt ze met schrijvers als Luiselli prima.
Valeria Luiselli, De gewichtlozen, Uitgeverij Karaat, Amsterdam, 2014, ISBN 9789079770083, 189 pag., €17,95, vertaling: Merijn Verhulst
Lees ook onze recensie van Luiselli’s bundel Valse papieren (2012). Voor meer informatie zie http://www.uitgeverijkaraat.nl/
Binnenkort leest u een interview met Valeria Luiselli op onze website.
