Recensies boeken

De wil en het lot, Carlos Fuentes

20 april 2010

Jeroen van Gerven

De meningen over de Mexicaanse schrijver Carlos Fuentes lopen sterk uiteen. Sommigen zien in hem een kandidaat voor de Nobelprijs; anderen vinden hem een tamelijk overschatte schrijver die hoogstens met De dood van Artemio Cruz in 1962 een meesterwerk heeft geproduceerd en dit niveau daarna nog maar zelden heeft weten te bereiken. Punt van discussie zijn meestal de uitgebreide filosofische beschouwingen waarop de auteur zijn lezers graag trakteert. Daarin kun je, naast een virtuoze schrijfstijl, juist de literaire kracht van zijn werk zien, maar critici vinden het vaak te wijdlopig, onbegrijpelijk of ten koste gaan van het verhaal.
De kritieken op het onlangs in Nederlandse vertaling verschenen De wil en het lot – in 2008 in het Spaans uitgebracht als La voluntad y la fortuna – zullen vermoedelijk niet van dit patroon afwijken. In bijna vijfhonderd pagina’s trekt Fuentes opnieuw meer ruimte uit voor uitwijdingen dan voor de verhaallijn. Meeslepend is het verhaal dan ook slechts bij tijd en wijle.

De hoofdpersoon van het boek is Josué. Een intelligente wees van ongeveer dertig jaar oud. Zijn afgehakte hoofd, dat op het strand van Acapulco aan de Stille Oceaan ligt, vertelt hoe het daar terechtgekomen is. Josué deelt alles met zijn boezemvriend Jericó, eveneens een wees. De jongemannen moeten hun even zelf inhoud geven en doen dat door zich filosofisch te ontwikkelen. Ze staan onder sterke invloed van een tweetal leermeesters en dringen snel door tot de Mexicaanse elite. Jericó wordt persoonlijk adviseur van de president en Josué gaat werken voor een van de belangrijkste zakenmannen van het land, Max Monroy, die een imperium van mobiele telefonie heeft opgebouwd. Dit drijft de vrienden uiteindelijk uit elkaar. Alle personages uit het boek lijken te worstelen met de onverenigbaarheid van hun wil en het onvermijdelijke lot. Meer dan zijn eigen wil bepaalt de wil van anderen het lot van Josué.

De filosofische beschouwingen van de inmiddels 81-jarige Carlos Fuentes gaan vaak over Mexico, dit keer in het bijzonder over Mexico-Stad en zijn elite, waarbinnen het draait om macht, geld, corruptie en seks. Het hele oeuvre van Fuentes wordt wel gezien als een kroniek van Mexico en zijn identiteit. De in Panama geboren schrijver, die ambassadeur was in Parijs en literatuurdocent in de Verenigde Staten, blijkt steeds weer goed in staat om zijn land te typeren. Fuentes benadrukt dit perspectief in De wil en het lot door plaatsbepalingen steeds heel scherp aan te geven (veel werkelijk bestaande locaties en straatnamen), maar tijdsbepalingen vager te houden. Slechts uit het gebruik van moderne media in het boek kun je afleidden dat het verhaal zich afspeelt in de huidige tijd.

De uitdaging voor de lezer is om de symboliek te doorzien. De worsteling met de wil en het lot die Josué doormaakt, maakt ook Mexico door. De zakenman in het verhaal overvleugelt in macht de president en heeft het volk meer te bieden, namelijk mobiele telefoons. Zo is het ook in het hedendaagse Mexico. De zakenmannen behoren tot de rijksten der aarde, terwijl de president niet opgewassen is tegen de drugsmaffia en zijn land niet de gewenste rol als invloedrijke economische tijger kan laten spelen. Het afgehakte hoofd van de hoofdpersoon en een paar andere voorbeelden van absurd geweld zijn ondubbelzinnige verwijzingen naar de drugsoorlog die Mexico de laatste jaren beheerst en waarin onthoofdingen aan de orde van de dag zijn. Heel duidelijk en genadeloos is Carlos Fuentes als hij Josué laat zeggen: “Wij in Mexico, in heel Latijns Amerika, denken dat de retoriek de realiteit is. Vooruitgang, democratie, gerechtigheid. We hoeven die woorden maar uit te spreken of we geloven al dat ze waar zijn. Daarom gaan we van de ene mislukking naar de andere.”

Uitgeverij J.M. Meulenhoff, Amsterdam, 2010, ISBN 9789029085120, 495 pag., €24,50
Vertaling:
 Mariolein Sabarte Belacortu

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This