Natuurlijk, het is fictie. Maar zou het soms niet leuk zijn als een verhaal niet alleen op papier tot leven komt? Dat je een personage kunt ontmoeten of een scenario daadwerkelijk kunt zien? Dit laatste geldt wat mij betreft zeker voor Het verdwenen jaar van Salvatierra van Pedro Mairal (1970). Deze novelle van de Argentijnse schrijver gaat voornamelijk over een schilderij met een lengte van maar liefst vier kilometer. Het beschilderde doek verbeeldt het leven van de hoofdpersoon, Juan Salvatierra.
Het verhaal is ongecompliceerd. Met een beetje goede wil lees je het boekje in een avond uit. Wanneer Salvatierra overleden is, reizen zijn zonen Miguel en Luis vanuit Spanje af naar Barrancales, Argentinië, nabij de grens met Uruguay. Hier is het gezin opgegroeid. Jongste broer Miguel wordt opgevoerd als verteller. Samen met Luis ontfermt hij zich over de nalatenschap van hun vader, die hoofdzakelijk bestaat uit een groot aantal rollen. Deze beschilderde doeken verbeelden gezamenlijk het leven van hun vader, een biografie.
Als kind krijgt Salvatierra een ongeluk met een paard, waarbij hij bijna het leven laat. Vanaf dat moment weigert hij nog langer te praten. De rest van zijn leven uit hij zich door te schilderen. Miguel en Luis bekijken de rollen en zien het leven van hun vader voor zich. Een rol ontbreekt, van het jaar 1961. Wat is er toen gebeurd? Miguel gaat op onderzoek uit, terwijl Luis het verleden wil laten rusten. Was hun vader een smokkelaar? De broers raken geïntrigeerd door het schilderij en meer nog door het leven van hun vader. Ze proberen het doek als cultureel erfgoed in een museum te krijgen, maar dat blijkt niet eenvoudig in het bureaucratische Argentinië. Gelukkig is er interesse vanuit Nederland.
Het verdwenen jaar van Salvatierra is een mooi en puur verhaal. Een schilderij van vier kilometer lijkt misschien ongeloofwaardig, maar in deze novelle is het een origineel en natuurlijk gegeven. In een prettige schrijfstijl wordt de warmte van een zoon voor vader en broer mooi verbeeld. Wanneer Miguel en Luis op een moment ruzie krijgen, ontaardt het in een ouderwets, knallend vuistgevecht, zoals dat alleen tussen broers kan.
Het verhaal werpt ook vragen op. In hoeverre ken je je eigen ouders eigenlijk? Wat bewoog hen? En moet je wel alles willen weten uit het verleden? Je neemt de plek in die je ouders voor je openlaten, zoals Miguel doet door te schrijven.
Door de beeldende schrijfstijl krijgt het schilderij gestalte. Verder gebeurt er vrij weinig. Het verhaal leent zich prima voor verfilming. Mairals debuutroman, Una noche con Sabrina Love, over een jongeman die een nacht wint met een pornoactrice, werd ook verfilmd.
Getriggerd door het verhaal zocht ik – tevergeefs – het Nederlandse museum op via Google. Helaas. Ik had dit bijzondere doek graag aanschouwd. Maar wellicht is het beter zo en blijft de magie van fictie overeind.
Pedro Mairal, Het verdwenen jaar van Salvatierra, Athenaeum – Polak & Van Gennep, 2012, Amsterdam, ISBN 9789025369453, €16,95, 142 pag., vertaling: Corrie Rasink