Recensies boeken

Social Movements and Leftist Governments in Latin America

20 februari 2012

Jan de Kievid

Rond 2000 hebben sociale bewegingen in Ecuador, Argentinië en Bolivia met massale protesten bijgedragen aan het wegjagen van presidenten. Dat schiep ruimte voor verkiezingsoverwinningen van linkse presidentskandidaten. Lula in Brazilië en Morales in Bolivia kwamen zelf uit sociale bewegingen en in andere landen steunden zulke bewegingen linkse kandidaten.

Linkse oppositiepartijen en sociale bewegingen opereren vaak als bondgenoten. Maar wat gebeurt er als links de regering vormt en daarbij compromissen moet sluiten? Hoe gaan ze om met de onvermijdelijke conflicten? Trekken regeringen en bewegingen op als partners, kapselt de regering de bewegingen in of komen ze scherp tegenover elkaar te staan?

Zeven linkse wetenschappers uit de Verenigde Staten hebben een voorlopige balans opgemaakt. In Social Movements and Leftist Governments in Latin America komen na een inleiding zes landen aan bod. De sociale bewegingen hebben meer ruimte gekregen door de continentbrede democratisering van afgelopen kwart eeuw. Terwijl ‘oude’ bewegingen als vakbonden vaak gebonden waren aan partijen, hechten ‘nieuwe’ bewegingen van volkswijkbewoners, vrouwen, inheemse groepen, mensenrechten- en milieuactivisten aan hun autonomie.

Overal zijn spanningen opgetreden, maar met grote verschillen. Nergens is de samenwerking zo beroerd als in Ecuador, waar de inheemse bewegingen al snel volledig braken met president Correa. Volgens de auteur van dit hoofdstuk praat Correa wel links, maar handelt hij rechts. Aan het andere uiterste staat Bolivia. Ondanks conflicten hebben de regering-Morales en sociale bewegingen elkaar meestal gesteund en versterkt. Dat maakte het mogelijk “fundamentele hervormingen door te voeren binnen het democratische proces en zonder destructieve gewelddadige revolutie”, aldus de betreffende auteur.

Uitglijders

De gematigde Braziliaanse weg van Lula en zijn opvolgster Rousseff van de PT (Arbeiderspartij) en hun gerichtheid op grootschalige kapitalistische landbouw heeft de landlozenbeweging MST van hen vervreemd. De MST houdt vast aan revolutionaire doelstellingen, maar de verhoudingen zijn niet zo verziekt als in Ecuador. Een deel van de Argentijnse bewegingen heeft enige autonomie behouden, maar veel groepen zijn – volgens aloud recept – snel cliëntelistisch ingekapseld door de regerende Peronistische partij van Néstor en daarna Cristina Kirchner. In Venezuela variëren de bewegingen van redelijke autonome organisaties tot cliëntelistische pionnen in het machtsspel van Chávez. Dat Venezuela een – bij hoge olieprijzen rijke – petrostaat is, heeft grote invloed op de relatie tussen staat en bewegingen.
Het hoofdstuk over Chili wijkt af, omdat daar afgelopen twintig jaar nooit een president met een uitgesproken links – laat staan revolutionair – programma heeft gewonnen. Het is ook geen breed overzicht, zoals bij de andere landen, maar gaat alleen over hoe organisaties van volkswijkbewoners door gemeentebesturen worden ingekapseld.

Een misser is het ontbreken van een hoofdstuk over Uruguay. Daar hebben linkse partijen altijd nauw samengewerkt met de vakbeweging. Onder de linkse presidenten hebben de bonden vrij veel bereikt en daarbij hun autonomie en goede verstandhouding met de regering behouden. Alleen in de inleiding en conclusie wordt Uruguay even genoemd, met verkeerde jaartallen voor beide verkiezingsoverwinningen en de naam van een van de twee presidenten verkeerd gespeld.

Misschien vinden de redacteuren Uruguay niet revolutionair genoeg. Sommige auteurs doen nogal schamper over de sociale verbeteringen voor de armste groepen van het afgelopen decennium. Die veranderen het systeem niet en houden mensen af van de revolutie. Als Chilenen die illegaal eerst een hutje en later een huis hebben gebouwd, blij zijn dat de gemeente eindelijk hun eigendomsrecht erkent, wordt deze houding toegeschreven aan de maatschappelijke doorwerking van het neoliberalisme. De suggestie is dat ze zonder die ideologie revolutionair zouden zijn gebleven.

Lang niet alle auteurs bezondigen zich aan zulke uitglijders. Als geheel geeft dit boek een goed en bruikbaar overzicht van een belangrijke kwestie die zich nooit eerder breed voordeed omdat in Latijns Amerika linkse regeringen tot voor kort zeldzaam waren.

Gary Prevost, Carlos Oliva Campos en Harry E. Vanden (red.), Social Movements and Leftist Governments in Latin America. Londen/New York: Zed Books, 2012. 181 pag. ISBN 9781780321837.  € 27,95.

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This