Gelegen in de noordkop van Zuid-Amerika, omringd door nagenoeg ondoordringbaar oerwoud is Suriname relatief geïsoleerd. Suriname meet ongeveer vijf keer de oppervlakte van Nederland (35.000 km2). Zo’n 80 procent daarvan is bedekt met regenwoud. Hoewel goudwinning in het gebied oprukt, is het bos relatief ongeschonden. Daarnaast zijn er tal van andere grondstoffen en ook het tropische hardhout is potentieel een bron van enorme rijkdom.
De bevolking woont voornamelijk aan de kust; het binnenland is nauwelijks bevolkt. Sinds een aantal jaar worden de mogelijkheden verkend om Suriname met de buurlanden te verbinden. Grote reus Brazilië ziet Suriname als mogelijk logistiek knooppunt naar Noord- en Midden-Amerika, Europa en het Caribisch gebied. China heeft belang bij goede infrastructuur om op efficiënte wijze grondstoffen uit Zuid-Amerika te halen. Bovendien heeft Suriname zelf dringend behoefte aan energie. Als deze grootse plannen uitgevoerd worden, zullen die grote gevolgen hebben voor de inwoners van het binnenland en voor de natuur.
In Stuwdammen en wegen in het Surinaamse binnenland. Gevolgen voor Wayana en Trio beschrijft Maja Haanskorf (1952), hoofdredacteur van La Chispa, een reis die ze in augustus 2012 per korjaal over de Tapanahonirivier in het binnenland maakte. Ook een reis in juni 2013 per landrover door buurland Guyana komt aan bod. De plannen voor het Surinaamse gebied zijn niet niks: het Tapajai Hydro Plan voorziet in de aanleg van dammen en een stuwmeer en het omleggen van rivieren. Dergelijke grote infrastructurele projecten hebben enorme ecologische en maatschappelijke gevolgen. Dorpen zullen gedeeltelijk onder water komen te staan, kostgrondjes gaan verloren en jagen en vissen wordt bemoeilijkt.
Zijn er ook voordelen voor de inheemse binnenlandbewoners? Ja, meer mobiliteit, dus men kan makkelijker naar Paramaribo reizen en toeristen komen makkelijker ter plaatse. Tegelijk betekent dat ook dat lieden zoals illegale goudzoekers en grote projectontwikkelaars eenvoudiger hun gebied bereiken. Als de bewoners, de Wayana en Trio, al een weg willen, dan onder strikte voorwaarden.
Dorpsvergadering
Haanskorf bezoekt de dorpen Tepu, Palumeu en Apetina, een hele logistieke operatie omdat ze alleen per boot of vliegtuig bereikbaar zijn. Voor de auteur verder het bos in mag trekken, moet ze eerst toestemming van de bewoners krijgen tijdens de krutu, een dorpsvergadering. Voor lezers die de kaart van Suriname niet in hun hoofd hebben is de kaart op pagina 28 onmisbaar: zo krijg je een idee van ligging en afstand. Tijdens de reis vraagt Haanskorf verschillende mensen in de drie dorpen naar hun mening over de plannen van de overheid en naar hun wensen voor de toekomst. Het blijkt dat de Wayana en Trio niet of nauwelijks worden betrokken bij de plannen van de overheid.
De lokale bewoners weten overigens best wat ze willen: telefoon, elektriciteit, internet, school en een medische post. Het is een illusie dat inheemse volkeren, zoals de indiaanse Wyana en Trio, vandaag de dag kunnen leven zonder geld: dat hebben ze nodig voor kleding, rijst, koffie, geweren en buitenboordmotoren. Vooral de jeugd leeft in twee werelden: ‘modern’ (stad, studeren, werken, geld verdienen) en ‘traditioneel’ (jagen, leven van kostgrondjes, geïsoleerd). Met de intrede van de geldeconomie zijn traditionele structuren verstoord en is de ongelijkheid tussen wie wel en wie niet over geld beschikt, toegenomen.
Authentiek
In haar boek legt Haanskorf de vinger op de zere plek. De plannen, die Suriname als natie economisch goed kan gebruiken, hebben ingrijpende gevolgen voor mens en milieu, zoveel is duidelijk. Vanuit het principe hoor en wederhoor stelt ze vragen aan de verschillende hoofdrolspelers. Daarbij krijgt ze verschillende versies van de werkelijkheid te horen. Feiten boven water krijgen is niet eenvoudig, eigenbelang lijkt een gemene deler te zijn. Toeristenorganisaties bijvoorbeeld willen het leefgebied van indianen tot reservaat bestempelen. In dat concept past geen elektriciteit, teneinde hen zo ‘authentiek’ mogelijk te houden. Haanskorf laat het daarbij, zonder te oordelen. Eerder geeft ze extra diepte aan het verhaal door passages en observaties aan te halen van de Surinaamse literaire meester Albert Helman, die in het verleden ook het gebied bezocht.
Naast het leeuwendeel dat over Suriname gaat, vertelt de auteur ook over haar reis door Guyana en het noorden van Brazilië, tot aan Manaus. Buurland Guyana bezit al een (onverharde) weg door de jungle en is een concurrent voor wat betreft de Braziliaanse uitweg naar het noorden. De inheemse bevolking in Guyana is al een stap verder: die weg gaat er komen, hoe dan ook. Het gaat er hen vooral om hun belangen zo goed mogelijk te beschermen. Haanskorfs trip door de beide buurlanden zet de toekomst van Surinames Wayana en Trio in perspectief, een voorbode van wat komen gaat.
Foto’s
De trip in het binnenland is fysiek een zware reis met weinig comfort. De sula’s, stroomversnellingen, die de auteur met haar team moet trotseren, dwingen respect af. Haanskorf is terecht onder de indruk van de Wayanabemanning die de sula’s ‘temt’. En de schoonheid van de ongerepte natuur is overweldigend. Dat blijkt zonneklaar uit de vele foto’s die het boek rijk is. Hierop figureren verschillende hoofdpersonen uit het boek. Haanskorf laat ook zeker voldoende ruimte voor de natuur en tekeningen van kinderen uit de dorpen. De afbeeldingen komen goed tot hun recht omdat het boek bijna op A4-formaat is uitgegeven. Op de fraaie hardcover prijkt een van de bemanningsleden midden in een sula.
Het is te hopen dat Surinaamse beleidsmakers dit boek ook lezen.
Stuwdammen en wegen in het Surinaamse Binnenland. Gevolgen voor Wayana en Trio, Maja Haanskorf/ Stichting Planet Trails, Uitgave Caribbean Media Group, Paramaribo, ISBN 9789079557059, 233 pag., full colour foto’s, prijs €24,50 (excl. porto).
Bestellen: stuur een mail naar majahaanskorf@hetnet.nl
Direct kopen: Boekhandel De Evenaar, Singel 348, Amsterdam, www.evenaar.net
Bekijk hier de films over de tocht over de Tapanahonirivier, de trailer en de making of.
Zie ook : www.planettrailsfoundation.org en www.parbode.com
