Eind februari kondigde de FARC via een bericht op haar website aan dat ze geen mensen meer gijzelt voor geld. Verder is ze voornemens om tien soldaten en politiemannen vrij te laten, van wie sommigen al dertien jaar ontvoerd zijn. Het is een opmerkelijke stap en een suggestie die Garry Leech ook in The FARC. The Longest Insurgency doet. Hij heeft het dan over de kans op vrede en het terugwinnen van enige sympathie, die de Colombiaanse guerrillabeweging grotendeels allang verloren is.
Leech is een Amerikaanse journalist die al jaren in Colombia werkzaam is en als een van de weinigen ook het land intrekt. Eerder publiceerde hij Beyond Bogotá. Diary of a Drug War Journalist in Colombia. Leeches boek behoort tot de Rebels series van uitgeverij Zed Books, waarin bewegingen als de Zapatistas, al-Qaeda en de Tamil-tijgers in breder perspectief worden geplaatst. In dit deel over de FARC schetst Leech een gedegen historische context en gaat in op de oorzaken waarom ’s werelds langst vechtende guerrillabeweging – bijna vijftig jaar – niet wint, maar ook niet verslagen is. Dit boek moet de propaganda overstijgen, die zo vaak de discussie in de media beheerst.
Leech legt de rol van de Verenigde Staten in Colombia bloot (opdringen van war on drugs, trainen van soldaten) en de belangen die zijn land heeft (olie). Ook maakt hij aannemelijk dat de FARC geen terroristisch drugskartel is, zoals de Amerikaanse en Colombiaanse regering de wereld graag willen doen geloven. De Colombiaanse regering stelt ook dat er geen burgeroorlog is. Logisch, legt Leech uit, want door deze semantiek ontneemt ze de FARC de status van oorlogvoerende partij, en is het in haar ogen simpelweg een groep terroristen en hoeft Colombia zich niet aan de conventies van Genève te houden.
Paramilitairen
Overigens is er ook genoeg kritiek te lezen op de FARC: zo heeft de guerrillagroep in het verleden verzuimd om een verbond te sluiten met vakbonden en studenten en bleef ze geïsoleerd op het platteland. Verder begaan de leden misdaden tegen de menselijkheid, maken ze gebruik van kindsoldaten en zijn ze hun ideologie verloren. De steun van het grootste deel van de bevolking hebben ze al lang verspeeld. Leech houdt zich echter bij de feiten en geeft bovendien een kader. Hij vergelijkt misdaden van de FARC bijvoorbeeld kwantitatief met die van de paramilitairen of het staatsleger.
Is er een politieke oplossing, vraagt Leech zich af. Een sombere analyse van het Colombiaanse probleem volgt: de elite zal nooit een echt linkse partij accepteren, denkt hij. In de jaren tachtig is de Unión Patriótica, de enige linkse partij, praktisch uitgemoord. In nog geen vijf jaar werden meer dan tweeduizend personen, inclusief twee presidentskandidaten, doodgeschoten.
Overheidsrepressie
Los van de discussie of de FARC een legitieme factor is of niet, de wortels die ten grondslag aan het conflict liggen zijn reëel, meent Leech. De enorme sociale en economische ongelijkheid maken – in combinatie met de geografie van het land – dat er voor een beweging als de FARC altijd een voedingsbodem zal zijn. De overheidsrepressie versterkt het probleem alleen maar. En als er ooit vrede bereikt wordt, wat is het perspectief voor gedemobiliseerde strijders? Kijk naar Midden-Amerika, en de moed zakt je in de schoenen.
Terug naar de actualiteit. Brazilië heeft toegezegd mee te werken aan de vrijlating van de politiemannen en soldaten, met hulp van het Internationale Rode Kruis. President Juan Manuel Santos sprak van een stap in de goede richting, maar weigert een echte dialoog aan te gaan, zolang de FARC het geweld niet afzweert. En alle mooie woorden van de FARC ten spijt vragen critici zich terecht af wat er gebeurt met de mensen die nu nog ontvoerd zijn. En luisteren alle divisies van de FARC naar deze nieuwe richtlijn? De strijd is nog niet voorbij.
Garry Leech, The FARC. The Longest Insurgency, Zed Books, London & New York, 2011, ISBN 9781848134928, 178 pag., Rebels Series.