Fraai overzicht van rol militairen door Dirk Kruijt

Twee punten, je zou ze paradoxen kunnen noemen, zijn typerend voor de militairen in Latijns Amerika, ook onder democratische regimes. Ze zijn professioneel met een opleiding en beroepscode, maar behouden zich ook het recht voor om politiek in te grijpen wanneer zij dat nodig achten. Daarnaast zijn ze niet alleen gericht op het verdedigen van het vaderland tegen buitenlandse invallen, maar nog meer op de strijd tegen binnenlandse vijanden. Dat betoogt socioloog Dirk Kruijt in een fraai overzicht in The Political Influence of the Latin America Military. Kruijt, gepensioneerd hoogleraar in Utrecht, heeft al eerder veel over de Latijns-Amerikaanse militairen gepubliceerd. Daarvoor heeft hij er ook velen geïnterviewd.

Deze tekst, op internet toegankelijk als nummer 30 van de Cuadernos del CEDLA, is de definitieve versie van een lezing die Kruijt op verschillende plaatsen heeft gehouden. Van zijn lezing op het CEDLA op 19 mei 2017 plaatste La Chispa al eerder een verslag. Kruijt bouwt zijn betoog systematisch op, ingedeeld in vier hoofdstukken. Hij begint met een hoofdstuk over basiskenmerken: kleine legers, weinig oorlogen tussen landen, strijd tegen interne vijanden, aan persoonlijke leiders gebonden en professionele strijdkrachten, en de grote politieke en militaire dominantie van de Verenigde Staten.

Populair

Hoofdstuk 2 gaat over politieke legers van rechts en links met militaire dictators oude stijl, de Cubaanse revolutie en guerrillabewegingen, rechtse institutionele militaire dictaturen (bijvoorbeeld Argentinië, Brazilië, Chili) en meer links georiënteerd militair ingrijpen (zoals Panama en Peru). Het tijdperk van zulke dictaturen is (voorlopig?) voorbij. Kruijt behandelt de positie van de militairen in het huidige overwegend democratische Latijns Amerika in hoofdstuk 3. De omvang van de strijdkrachten en hun begrotingen zijn in veel landen fors ingekrompen. Ondanks de dictaturen zijn de strijdkrachten na de katholieke kerk de populairste institutie, ver boven politieke organen als regering, parlement en politieke partijen.

De militairen hebben ervoor gezorgd dat ze nog genoeg te doen hebben. Dat wordt uitgewerkt in hoofdstuk 4. Naast deelname aan buitenlandse vredesmissies, zoals in Haïti, treden ze vooral op bij binnenlandse veiligheidsproblemen: als parallelle politiemacht, in de strijd tegen ‘terroristen’ of ‘georganiseerde misdaad’, bij het ‘pacificeren van sloppenwijken en de War on DrugsVolgens Kruijt is het opmerkelijk dat in landen als Peru en Bolivia, waar cocaboeren niet meteen als staatsvijanden worden beschouwd, veel minder doden vallen dan waar dat wel het geval is, zoals bij de War on Drugs in Colombia. Hulpverlening en ordehandhaving bij natuurrampen waren al eerder taken van militairen. Tegenwoordig worden ze ook ingeschakeld bij milieuproblemen en bescherming van biodiversiteit.

Steunpilaar

Nergens is de invloed van de militairen momenteel zo sterk als in Venezuela. Het land telt bijna 200.000 militairen, het hoogste aantal van het continent in verhouding tot het aantal inwoners, vier keer zoveel als in Brazilië. De militaire begroting steeg tussen 2008 en 2015 van 1,06 procent naar 4,61 procent van het BNP. De militairen zijn hier ingeschakeld als onderdeel van het Chavistische regime. Niet alleen om te helpen bij de ‘missies’ – sociale projecten – maar ook om op te treden tegen demonstrerende opposanten. Officieren bezetten sleutelposities in de regering bij bijvoorbeeld belastingheffing, openbare werken en toezicht op banken. Een generaal is minister van Defensie, die in de huidige crisis ook de nationale economie onder zijn beheer heeft. De militairen zijn de belangrijkste steunpilaar van president Maduro geworden.

De situatie in Venezuela is uitzonderlijk, maar ook elders zijn militairen zeer aanwezig en niet geneigd zich geheel tot hun professionele rol te beperken. Kruijt verwacht dat ook in de komende halve eeuw bisschoppen en generaals in Latijns Amerika ‘more equal than others’ zullen blijven.

In slechts 25 pagina’s geeft Kruijt een breed en helder overzicht van een groot en belangrijk thema. Via ruim honderd noten en een literatuurlijst van zeven pagina’s kan de lezer dieper in de materie duiken. Dat is prettig, want in het beperkte aantal pagina’s moet Kruijt vaak zijn toevlucht nemen tot korte omschrijvingen en opsommingen van landen waarop een bepaald kenmerk of ontwikkeling van toepassing is. Deze tekst is eigenlijk een korte samenvatting van wat een heel boek zou moeten worden, waarin dit alles veel uitgebreider wordt uitgewerkt. Hopelijk kunnen we zo’n boek van Kruijt, met zijn uitgebreide kennis van zaken, op korte termijn tegemoet zien.

Dirk Kruijt, The political Influence of the Latin America Military, Amsterdam: CEDLA, October 2017. Cuadernos del CEDLA. Working Papers No. 30, 37 pag.
http://www.cedla.uva.nl/50_publications/pdf/cuadernos/30-Cuadernos_Working_Paper-Dirk_Kruijt.pdf

Share This