Politiek & Maatschappij

‘Beschamende misstap van de politieke klasse’

23 juli 2017

Auteur: Jan de Kievid

Kans op abortuswet in Chili bijna verkeken

Toen de Chileense Senaat op woensdagochtend 19 juli de lang verwachte abortuswet aannam, was de vreugde bij regering en vrouwenorganisaties van korte duur. Want de volgende dag kreeg een amendement in de Kamer van Afgevaardigden een stem te weinig. Het is nu onzeker of die wet er nog gaat komen.

Als de wet het niet haalt, blijft Chili, dat zich graag als ‘modern’ presenteert, het enige Zuid-Amerikaanse land waar abortus volledig is verboden. Tot 2004 was het ook – met Malta – het enige land van het westelijk halfrond waar echtscheiding wettelijk onmogelijk was. Vanaf 1931 was ‘therapeutische abortus’ toegestaan. Eind 1989, vlak voor het einde van de dictatuur van generaal Pinochet, verboden de militairen – onder druk van de leiding van de katholieke kerk – abortus onder alle omstandigheden, ook bij levensgevaar voor de moeder en verkrachting.

In ruim een kwart eeuw brachten de gekozen, op een na altijd centrumlinkse regeringen daarin geen verandering. Voorstellen van parlementariërs sneuvelden in een vroeg stadium. Geen president of partij durfde zich aan dit taboe te wagen. In 1999 verbood de socialistische presidentskandidaat Ricardo Lagos aan Fanny Pollarolo, kandidaat parlementslid van zijn eigen partij, om over abortus te praten. Dat zou Lagos’ kansen ondermijnen. Ook de niet-gelovige socialistische arts Michelle Bachelet begon er niet aan tijdens haar eerste presidentschap (2006-2010). Pas toen ze voor de tweede keer aantrad, kondigde ze in mei 2014 een wetsontwerp aan dat abortus niet langer strafbaar zou stellen bij levensgevaar voor de moeder, bij het niet levensvatbaar zijn van de foetus, en bij verkrachting.

Met tegenzin voorstemmen

Maar het taboe bleef. Een half jaar later zei Helia Molina, minister van Volksgezondheid, dat in “buitenlandse klinieken van dit land veel van de meest conservatieve families hun dochters abortus hebben laten ondergaan. De mensen met veel geld hebben geen wetten nodig omdat ze de weg en de juiste mensen kennen beschikken.” Dat was algemeen bekend, maar wegens het spreken van de waarheid moest Molina aftreden. Bachelet, die erg op haar was gesteld, liet Molina vallen om haar eigen wetsontwerp niet in gevaar te brengen.

De regering diende het voorstel begin 2015 in bij de Kamer van Afgevaardigden, die het na emotionele discussies in maart 2016 met 66 tegen 44 stemmen goedkeurde. De rechtse partijen waren fel tegen en veel parlementariërs van de christendemocratische regeringspartij (DC) stemden slechts met tegenzin voor.

Daarna kon de regering het voorstel alleen door de Senaat loodsen door onder andere een amendement te accepteren dat niet alleen individuele artsen, maar hele medische teams op grond van gewetensbezwaren mochten weigeren een abortus te verrichten. Uiteindelijk werden in een 17 uur durende zitting van 18 op 19 juli alle drie de redenen voor abortus aangenomen. Bij verkrachting – de meest omstreden reden – was dat nipt met 18 tegen 16 stemmen, met twee christendemocraten tegen.

Onverwacht cadeautje

En wachtten nog een paar hobbels tot de wet in werking zou kunnen treden. Daarom had de regering het voorstel met ‘urgentie’ naar de Senaat gestuurd om op tijd die barrières te kunnen nemen. Omdat in Chili beide kamers recht van amendement hebben, moesten de door tweede behandelende kamer (Senaat) toegevoegde amendementen nog een keer worden goedgekeurd door de eerste. Dat leek goed geregeld. Al 20 juli boog de Kamer van Afgevaardigden zich erover, maar tot schrik van de voorstanders van de wet kreeg een amendement een stem te weinig. Dat kwam doordat een paar leden van regeringspartijen tegenstemden of niet aan de stemming deelnamen. De regeringspartijen bleven in verwarring achter en begonnen te ruziën over wiens schuld deze vreselijke blunder was. Voor de rechtse tegenstanders was de uitslag van de stemming een onverwacht cadeautje. “Er gebeuren wonderen”, riep een van hen verheugd uit.

Door die ene stem tekort is het wetsvoorstel nog niet aangenomen en moet er een Gemengde Commissie komen van evenveel leden van het Huis van Afgevaardigden als van de Senaat om de zaak op te lossen. Dat kan een paar weken duren, want de parlementariërs hebben eind juli een week verlof om in hun kiesdistrict bezig te zijn en er is medewerking nodig van de conservatieve christendemocratische senaatvoorzitter Andrés Zaldivar. Die deed bij de behandeling van de abortuswet in de Senaat al een, bijna geslaagde, poging om de zaak te vertragen.

Veto

Als de Gemengde Commissie eruit is, volgt een nog groter probleem, dat de haast van de regering verklaart. De rechtse oppositie gaat het Constitutioneel Gerechtshof vragen de abortuswet strijdig met de grondwet te verklaren. Al eerder zijn delen van door het parlement aangenomen wetten van de regering-Bachelet (over gratis onderwijs en rechten van vakbonden) via zulke verzoeken van rechts ongeldig verklaard. Dit Constitutioneel Gerechtshof is, net zoals het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten, een orgaan met in feite politieke benoemingen. Verwacht wordt dat bij behandeling van de abortuswet de stemmen zullen staken. In dat geval beslist de voorzitter. Tot eind augustus is dat een progressieve christendemocraat, nog benoemd door Bachelet in haar eerste regeerperiode. Daarna wordt het een ultraconservatief, benoemd door de rechtse president Sebastían Piñera (2010-2014), die zeker strijdigheid met de grondwet zal menen te zien.

Door die ene stem te weinig in de Kamer van Afgevaardigden en daardoor het instellen van een Gemengde Commissie is het twijfelachtig of het Constitutioneel Gerechtshof vóór eind augustus tot een uitspraak komt. Mocht dat niet het geval zijn, dan is een abortuswet mogelijk weer voor jaren van de baan. Piñera scoort het hoogst in de peilingen om aanstaande november de presidentsverkiezingen te winnen. Hij heeft al eerder gezegd zijn presidentiële veto uit te zullen spreken over een abortuswet. En zo’n veto kan alleen ongedaan worden gemaakt door een tweederde meerderheid van beide kamers van het parlement. Dat zit er absoluut niet in.

Het eerste probleem is dus of de abortuswet echt van kracht gaat worden. Als de wet in zicht van de haven strandt, is dat een enorme klap voor de vrouwenbeweging, de vrouwen die met deze wet een legale abortus zouden kunnen laten uitvoeren, president Bachelet die deze wet altijd als een van haar prioriteiten heeft gezien, en ook voor de Chileense democratie. Uit enquêtes bleek herhaaldelijk dat zo’n 70 procent van de Chilenen voorstander is van de wet. Dat werkt niet door in een ruime meerderheid in het door mannen beheerste parlement. Vrouwenorganisaties noemden de stemming in het Huis van Afgevaardigden een “beschamende misstap van de politieke klasse”, waaruit bleek hoe weinig serieus de belangen van vrouwen werden genomen.

Symboolwetgeving

Na dit eerste probleem is er nog een groot tweede probleem. De wet is – behalve voor de betreffende vrouwen – grotendeels symboolwetgeving is. Slecht vijf procent van de jaarlijks naar schatting 150.000 abortussen in Chili valt onder de wet. Een derde van alle zwangerschappen wordt beëindigd door een abortus. Dat blijft dus, behalve voor rijken, een gevaarlijke onderneming met riskante methoden.

Er is nog geen sprake van een recht van vrouwen op abortus. De rechtse partijen vrezen dat de beperkte wet van Bachelet daarvoor de weg opent. Een uitbreiding van de wet waarbij ook sociale omstandigheden meewegen, is echter voorlopig ondenkbaar. Voor rechts én ook de christendemocraten is dat totaal onbespreekbaar. Feministische organisaties in Chili en ook president Bachelet zouden wel verder willen gaan, maar Bachelet kan dat als president niet hardop zeggen.

Poorten van de hel

Als de nieuwe wet wel doorgaat, verlaat Chili in Latijns Amerika het gezelschap van landen waar abortus absoluut verboden is zoals El Salvador, Honduras en Nicaragua. Het komt terecht in de middengroep van landen waar abortus onder bepaalde omstandigheden is toegestaan, maar in verreweg de meeste gevallen niet. Alleen Cuba, Uruguay en een paar deelstaten van Mexico kennen ruimere gronden voor abortus. Daar woont echter maar vijf procent van de totale bevolking van Latijns Amerika. In veel landen vormen complicaties bij een illegale abortus tot de belangrijkste doodsoorzaken van vrouwen rond de geboorte van een kind.

Geen continent kent zoveel abortussen als Latijns Amerika: jaarlijks 44 per 1000 vrouwen van 15-44 jaar. In grote meerderheid illegaal, en een oplossing lijkt nog niet in zicht in een regio met een nog steeds machtige katholieke kerk. Ook de sterk opgekomen Evangelische kerken zijn even fel tegen abortus.

Hoe moeilijk taboes en wetten te doorbreken zijn, blijkt in het ‘moderne’ Chili. Al verscheidene keren kozen de Chilenen een niet-gelovige president, onder wie twee maal ook nog een gescheiden vrouw, Michelle Bachelet. Ruim tweederde van de Chilenen steunt Bachelets abortuswet. En toch moet die wet voor de poorten van de hel (de katholieke kerk en de rechtse partijen) worden weggesleept. Hopelijk gaat dat toch nog lukken.

Inmiddels is de wet alsnog aangenomen. U leest daar meer over in dit bericht.

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This