Op 24 november tekenden de Colombiaanse president Juan Manuel Santos en de FARC-leider Rodrigo Londoño (“Timochenko”) het aangepaste vredesakkoord in Bogotá (foto), nadat de eerste versie nipt werd verworpen in een referendum op 2 oktober. Veel van de door het nee-kamp naar voren gebrachte punten zijn opgenomen in het nieuwe akkoord, maar de meest bekritiseerde onderdelen – de amnestieregeling en de omvorming van de FARC tot politieke partij – zijn grotendeels gehandhaafd.
Het nieuwe vredesakkoord dat op 12 november is gesloten tussen de regering van Colombia en de FARC telt 310 pagina’s, dertien meer dan de eerste versie die beide partijen in september ondertekenden. De uitbreiding is het gevolg van de toevoeging van enkele voorstellen van de oppositie aan het gedurende vier jaar in Havana onderhandelde akkoord. Hieronder volgen de belangrijkste aanpassingen aan het document.
Gendergelijkheid
De Colombiaanse christelijke groeperingen, met name de evangelische, hadden de overeenkomst van Havana vanaf het begin verworpen, omdat het “inbreuk doet op evangelische principes zoals dat van het gezin, door de positie van de vrouw gelijk te stellen aan die van seksuele minderheden”, aldus Edgar Castaño, voorzitter van de Evangelische Confederatie van Colombia. Met een achterban van zo’n tien miljoen getrouwen waren zij een van de winnaars van het referendum. Bovendien vormden zij een belangrijke pressiegroep die eraan heeft bijgedragen dat in het nieuwe akkoord het aantal verwijzingen naar gendergelijkheid is verminderd van 144 naar 55.
“We halen alles eruit wat een bedreiging voor het gezin of de kerk vormt, en we gaan op zoek naar bewoordingen die gelovigen geen angst aanjagen”, zei president Santos. En zo geschiedde. Het doel blijft gehandhaafd dat iedereen die door het conflict is getroffen op gelijke voorwaarden baat heeft bij de implementatie van het akkoord, maar zonder expliciete verwijzingen naar homoseksuele groeperingen. Ook wordt het gezin genoemd als sociale eenheid.
Politieke participatie
Een van de terugkerende argumenten van het nee-kamp was de mogelijkheid dat Timochenko president zou kunnen worden in 2018 als gevolg van het oorspronkelijke vredesakkoord. Hierin werd gesteld dat de FARC, onafhankelijk van het aantal behaalde stemmen, zeker zouden zijn van vijf zetels in de Senaat en nog eens vijf zetels in het Huis van Afgevaardigden. De partij van de FARC zou, volgens het eerste akkoord, 10 procent krijgen van het budget dat de overheid besteedt aan de financiering van politieke partijen.
Het nieuwe document noemt geen bedragen meer, maar beperkt zich tot de stelling dat de politieke beweging die gevormd zal worden door de FARC jaarlijks en tot 2026 “een bedrag krijgt dat gelijk is aan het gemiddelde dat de politieke partijen en bewegingen met rechtspersoonlijkheid hebben gekregen voor hun deelname aan de laatste verkiezingen voor het tekenen van het definitieve vredesakkoord”. De FARC houden hun gegarandeerde zetels gedurende twee opeenvolgende verkiezingsperiodes, hoewel de oppositie en een deel van de Colombiaanse bevolking het verwerpelijk vindt dat guerrillaleiders die misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan toegang krijgen tot de politiek.
Aanpassing van de grondwet
Ex-president Álvaro Uribe, aanvoerder van de oppositie tegen het vredesakkoord, had zich op krachtige wijze verzet tegen de opname van het akkoord in de grondwet. “Als het ja-kamp gewonnen had, zou de Colombiaanse grondwet zijn vervangen”, herhaalde de huidige senator van de Centrum-Democratische Partij verschillende malen. Op 12 november verklaarde president Santos dat het nieuwe akkoord geen deel meer uit zou maken van de grondwet: “Alleen de mensenrechten en het Internationale Humanitaire Recht blijven gehandhaafd, maar die maken sowieso al deel uit van de grondwet”.
Het nieuwe verdrag stelt echter wel voor om een tijdelijk artikel op te nemen met als doel dat de politiek en de overheid “te goeder trouw nakomen hetgeen bepaald is in het definitieve akkoord”. Deze paragraaf, die van toepassing is vanaf het moment dat het akkoord in werking treedt en gedurende drie presidentstermijnen, moet ervoor zorgen dat toekomstige bestuurders geen wijzigingen kunnen aanbrengen in de overeenkomst.
Vredestribunaal
In eerste instantie had de oppositie om gevangenisstraffen gevraagd voor bepaalde guerrillastrijders. Zij veranderde dit in het voorstel aan de regering-Santos om de cel te verruilen voor taakstraffen op het platteland. De overeenkomst stelt dat het vredestribunaal afgebakende gebieden aan moet wijzen waarbinnen de veroordeelde ex-rebellen moeten verblijven gedurende hun strafperiode, de tijdstippen waarop zij hun taakstraffen moeten uitvoeren en de plek waar zij verblijven tijdens de uitvoering ervan.
De oppositie heeft bereikt dat de rechters van het vredestribunaal Colombianen zullen zijn met een adviesrol voor buitenlandse juristen. Het tribunaal zal tien jaar blijven bestaan, met een eventuele verlenging van vijf jaar. Alleen in de eerste twee jaar kunnen verzoeken worden gedaan om een onderzoek in te stellen, met mogelijke verlenging van een jaar.
Drugshandel
Het nieuwe akkoord bepaalt dat van geval tot geval bekeken wordt of drugshandeldelicten verband houden met de rebellie en onder de amnestie vallen, of dat zij bestraft worden. “Gedrag dat gericht is op het faciliteren, steunen of financieren van het conflict” zal worden vergeven, dat wil zeggen, wanneer er volgens de rechters geen sprake is van “persoonlijke zelfverrijking van rebellen, noch van misdaden tegen de menselijkheid, ernstige oorlogsmisdaden of genocide”.
Bovendien dienen alle rebellen aan het vredestribunaal volledige openheid van zaken te geven over de drugshandel om te kunnen bepalen wie waarvoor verantwoordelijk is. Tot slot zijn ze verplicht al hun bezittingen in te leveren en zal de opbrengst worden gebruikt om de slachtoffers van de FARC te compenseren.
Dit artikel is vertaald uit het Spaans en enigszins bewerkt door Wim Hardeman
