Interview met onderzoeksjournalist Christiaan Triebert, winnaar European Press Prize 2017
Als zeventienjarige begon de Nederlander Christiaan Triebert (1991) met reizen. Toen zijn interrailpas was verlopen, liftte hij terug naar huis. “Je ontmoet fijne mensen die je normaal gesproken niet tegenkomt en hebt een toffe tijd. Het is fascinerend om te zien hoeveel er op wereldvlak toch mis gaat. Daar komt mijn interesse in conflictgebieden en veiligheid uit voort.”
Ik ontmoet Triebert op een zonovergoten terras in het Vondelpark. Hij is even in Nederland tussen zijn workshops in het buitenland door. Hij is vertegenwoordiger van wat je zou kunnen noemen een nieuwe stroming in de onderzoeksjournalistiek die is ontstaan door de technologische ontwikkelingen van het internet. In april won hij de European Press Prize, categorie Innovation Award, voor zijn reconstructie van de Turkse coup van 15 juli 2016 aan de hand van Twitterberichten en openbare informatie op internet. “Om als student een prijs te krijgen van professionele journalisten is een eer. Deze manier van onderzoeksjournalistiek doen is nieuw en wordt nog weinig toegepast in de wereld. Kranten als de The New York Times beginnen er nu mee.”
Tegenwoordig verdeelt Triebert zijn tijd over (foto)journalistiek op freelancebasis en het geven van lezingen en trainingen over onderzoeksjournalistiek in binnen- en buitenland. Bijvoorbeeld in Kroatië, maar ook in Londen, waar hij een groepje Venezolaanse journalisten trainde bij Finance Uncovered, een groep die onderzoek doet naar corruptie. In april 2017 gaf hij een workshop in Colombia.
Rusland
Het bezoek aan Colombia was een eerste kennismaking met Latijns Amerika voor Triebert, die vooral heeft gereisd in het Midden-Oosten, Azië, Europa en Rusland. “Journalisten in Rusland met wie wij samenwerken zitten soms in dezelfde situatie als de Colombiaanse. Ze kunnen moeilijk publiceren, waakzaamheid is geboden. Ik heb diep respect voor de journalisten die ik heb ontmoet, in Colombia en Rusland.” In Colombia werd hij uitgenodigd voor de jaarlijkse conferentie van Consejo de Redacción (CDR). “”Dat is een netwerk van onderzoeksjournalisten van Colombiaanse kranten en televisiezenders. In Bogotá gaven we een tweedaagse workshop onderzoeksjournalistiek aan journalisten van landelijke kranten, van grote kranten en lokale, kleinere media.”
Landelijke kranten als El Tiempo en El Espectador vertelden Triebert dat als er in het binnenland een masacre, een bloedbad, gebeurt, het hen dagen kost om journalisten daar heen sturen. “Het is lastig en duur reizen en bovendien gevaarlijk. Lokale journalisten of hun familie lopen nog meer risico om bedreigd te worden. Daarom zijn ze geïnteresseerd in hoe ze satellietbeelden kunnen gebruiken of aan hen toegestuurd beeldmateriaal kunnen verifiëren. Een voorbeeld is dat er vanuit Venezuela militairen en een helicopter op Colombiaans gebied geweest zouden zijn. Aan de hand van beelden kunnen we aantonen dat het echt gebeurd is. Illegale houtkap, mijnbouw en landingsbanen voor drugshandel in de jungle zijn ook kwesties waarbij dit soort onderzoekstechnieken kunnen helpen.”
“De deelnemers zijn kleine onderzoekjes gestart en hebben aanwijzingen gevonden. Ze waren enthousiast over de workshop en willen wat ze geleerd hebben overbrengen naar collega’s in de regio.” Ook Triebert beviel het goed. “Ik wil graag terug naar Colombia om de onderzoekstechnieken die we gebruiken te combineren met de traditionele journalistiek. En om Spaans te leren.”
Vuurwerk
Begin 2017 studeerde Triebert af met een master Conflict, Security & Development aan het King’s College London. Eerder deed hij een bachelor Internationale Betrekkingen en Politieke Filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Al tijdens zijn studie werkte Triebert als journalist en maakte hij in Irak (foto)reportages. Als ‘hobby’ volgde Triebert in zijn vrije tijd via internet internationale bombardementen in het Midden-Oosten, Jemen, Irak, Syrië. Tegenwoordig is hij verbonden aan Bellingcat, een groep mensen die elkaar online hebben gevonden en samen ‘digitaal snuffelen’ om informatie te achterhalen. Net als iedereen begon Triebert als vrijwilliger, tegenwoordig heeft hij voor een jaar een basisinkomen van Bellingcat, waarvan de financiering is geregeld via Digital News Initiatives, een fonds van Google dat nieuwsprojecten ondersteunt.
“De naam Bellingcat komt van belling the cat, een fabel over hoe een groep muizen samenwerkt om een kat te slim af te zijn door hem een bel aan te binden”, vertelt Triebert. “Samen zijn we sterker dan de grote gevaarlijke actor, de kat in het verhaal. Of dat nou het Russische ministerie van Defensie is in de zaak van MH17, of het Pentagon als we het over Syrië hebben, of de regering of een paramilitaire groep in bijvoorbeeld Colombia.”
Een Turks meisje dat je ‘kende’ via Twitter hielp met de vertaling bij het reconstrueren van de Turkse coup. Hoe weet je dat haar vertaalkwaliteiten goed zijn? “In dit geval wist ik wie ze was en internationale correspondenten stonden voor haar in. De vertaling hebben we online gezet. We vroegen mensen ons dat te laten weten, als er iets niet klopte.”
Een foto genomen met mobiele telefoon waarbij de locatieindicatie aan staat en herbergt veel informatie, legt Triebert uit. “Als je een foto naar iemand stuurt, dan is te zien waar en hoe laat die is genomen.” Hoe weet je of beeld zonder deze metadata authentiek is en hoe verifieer je locatie en tijd? “Stel, je krijgt een foto toegestuurd van Cartagena genomen om 14:15 op 25 maart. Misschien bestaat de foto al en staat hij online. Met de rechtermuisknop check je via ‘afbeelding zoeken in Google’ of de foto al elders is geupload. Zo niet, dan is de foto misschien origineel. Vervolgens bekijk je details en zoek je visuele aanknopingspunten met satellietbeelden en Google Streetview. Herken je de plek, zie je dezelfde tafels, gebouw, bomen? Stel: we hebben de locatie vastgesteld. Dan bepalen we het tijdstip van de foto met de schaduw aan de hand van SunCalc, een app die de zonnestand op een bepaald moment toont.”
Ander voorbeeld, beeldmateriaal van de protesten in Venezuela. “Op het nieuws verschijnt een bericht over een jongen, die vuurwerk zou hebben gegooid, die geraakt zou zijn door een traangasgranaat. Kunnen we vaststellen wat er is gebeurd, met beeldmateriaal van Facebook, Youtube en Twitter? Als er verschillende filmpjes en foto’s zijn, kunnen we misschien afleiden wat er gebeurd is. We werken samen met lokale journalisten en helpen met hen onderzoek. Probleem is wel dat sociale media als Youtube soms opeens een kanaal deleten. “Dat is catastrofaal in onze zoektocht naar informatie. Daarom archiveren we nu bijvoorbeeld beeldmateriaal uit Syrië. We hebben een model ontwikkeld dat we ook kunnen toepassen op andere conflictsituaties, zoals Jemen of Venezuela.”
Post-truth tijdperk
Voor werkzaamheden voor Bellingcat zegt Triebert desgevraagd dat je geen bovengemiddelde computervaardigheden nodig hebt. “Ik ben handig met internet, maar ben geen computertechneut. Iedereen kan het leren.” Dan een sturende vraag: Zou het niet handig zijn als je computers kunt hacken om interessante informatie te achterhalen? “Goede vraag. Persoonlijk kan ik niet hacken. Bovendien staat Bellingcat voor het gebruik van openbare informatie, dat is onze kracht. Je hoeft niet te geloven wat we zeggen. Alle informatie waaraan we refereren is openbaar en via internet toegankelijk. Als we met anonieme bronnen werken, wordt het een vertrouwenskwestie. Daarom is informatie die niet uit de openbaarheid komt oninteressant voor ons. Als we iets niet weten, vragen we onze lezers om hulp, bijvoorbeeld bij het MH17-onderzoek.”
Een organisatie als Bellingcat kan op gevoelige informatie stuiten. Lopen jullie het risico om gehackt te worden? “Het is belangrijk om bewust van de mogelijkheid te zijn. We hebben phishing attempts gehad. Gevoelige zaken als identiteit van mensen die beschermd moet blijven, moet je versleuteld versturen. Ik raad journalisten en mensenrechtenactivisten aan two factor authentication te gebruiken, een wachtwoord plus een extra stap bij het inloggen. Zelfs als iemand dan je wachtwoord heeft, kan hij nog niet bij het account.”
Hoe houd je in deze tijden van informatieoverload de aandacht van het publiek vast? “Het is moeilijk om mensen te interesseren in bijvoorbeeld Jemen. Ik neem ze dat niet kwalijk, je kunt niet alles bijhouden. We zitten in een post-truth tijdperk met alternative facts, waarin de waarheid er niet meer toe doet. Mensen geloven gewoon wat ze wíllen geloven.”
Munitie
Triebert is positief over de toekomst van de journalistiek door de mogelijkheden van de digitale revolutie en intensieve samenwerking. “Er is zoveel informatie die we kunnen gebruiken om feitelijk te onderzoeken, of het nou MH17 is of iets in Colombia. Problematisch is wel de 24-uurs nieuwscyclus die altijd doorgaat. “Als er een terroristische aanslag is, staan journalisten een hele dag op een brug updates te geven, zonder veel inhoud. Die tijd en middelen kun je beter steken in onderzoeksjournalistiek, dan nietszeggende reporters op dezelfde plek met eigenlijk geen nieuws, vind ik. En als ze iets te melden hebben, krijgen ze dat via hun oortje ingefluisterd.” Wat elders gebeurt, gaat burgers hier ook steeds meer aan. “Door de globaliserende wereld staan we meer in contact met elkaar. Veel wapens die gedropt worden in Jemen komen uit de Verenigde Staten. Iemand in Brazilië kan toch te maken hebben met Jemen, omdat daar misschien Braziliaanse munitie gebruikt wordt.”
Hoe zie je de nabije toekomst? “Ik wil masterclasses geven op veel plaatsen op de wereld, mensen stimuleren onderzoek te doen en leren hoe ze moeten factchecken. Daarnaast wil ik als journalist werken, ter plekke. Qua onderzoeksjournalistiek hoop ik meer overlap te zien tussen de traditionele journalistiek en de nieuwe onderzoeksmethoden die Bellingcat bijvoorbeeld gebruikt.”
Essentie bij journalistiek is om meer feitelijk te kijken om vast te stellen wat er gebeurd is en wat niet, volgens Triebert. En meer begrip voor elkaar opbrengen, net zoals bij liften. “Dat het niet uitmaakt bij wie je in de auto stapt. Wat voor conflict het ook is, het is allemaal menselijk leed. Ik heb het privilege dat ik in Nederland ben geboren. Onderzoeken wat er gebeurt in bepaalde conflictgebieden is het minste wat ik kan doen.”
Meer informatie over Christiaan Triebert vindt u op www.christiaantriebert.com. U volgt hem op Twitter via @trbrtc. Zelf checken of u 2FA (two factor authentication) aan heeft? Kijk op https://twofactorauth.org/
De portetfoto van Triebert aan het begin van dit interview is genomen door Rink Hof.
