James Henry van Tax Justice Network
James Henry, een Noord-Amerikaanse econoom van de internationale organisatie Tax Justice Network, waarschuwt dat uit Latijns Amerika twee biljoen dollar is weggesluisd. Eerder leidde hij een onderzoek naar geld dat in belastingparadijzen verborgen is. Hij is nu in Argentinië voor onderzoek naar kapitaalvlucht van ontwikkelingslanden naar rijke landen.
“De rijken van Latijns Amerika hebben hun geld buiten de regio gestald. Ze hebben ongeveer twee biljoen (tweeduizend miljard) dollar in het buitenland, twee keer zoveel als de totale buitenlandse schuld van het continent. Latijns Amerika is een grote financieringsbron voor de rijke landen. Dat is een van de pathologische kenmerken van het huidige globale stelsel. Als we kijken naar de structuur van de particuliere banken in Latijns Amerika, zien we dat de handel om geld uit het land te halen wordt beheerst door de belangrijkste banken ter wereld.”
Waarom vindt er kapitaalvlucht uit deze landen plaats?
“Voor Argentinië wordt dat vaak in verband gebracht met de crisis en de instabiliteit van het land. Maar Tax Justice Network en de Argentijnse econoom Jorge Gaggero hebben de rol onderzocht die de internationale organisaties spelen bij het faciliteren van het wegsluizen van geld zonder dat er belasting over wordt betaald.
Multinationale bedrijven spelen een rol bij deze vlucht door middel van misbruik van overdrachtskosten (van uitvoer en invoer) om belasting te ontduiken, zoals de grote graanbedrijven, waarvan de Argentijnse belastingdienst vorig jaar een lijst heeft gepubliceerd. Hoe is het mogelijk dat een van de landen met de hoogste sojaconsumptie ter wereld Uruguay is, dat maar drie miljoen inwoners telt? Juist daar zijn de kantoren van de grote graanhandelaren gevestigd. Als multinationale ondernemingen geen belasting betalen over de winst die ze hier behalen, moeten de middenklasse en de armen de overheidsbegroting opbrengen, bijvoorbeeld via de BTW, een belasting die moeilijker te ontduiken valt.
We zijn ook erg geïnteresseerd in de rol van de grote accountants- en juridische adviesbedrijven, die met de banken samenwerken om het naar het buitenland overbrengen van geld van hun klanten makkelijker te maken.”
Wat gebeurt er in de rest van Latijns Amerika?
“In Venezuela groeit de kapitaalvlucht door de politieke onzekerheid. Miami is de nieuwe financiële hoofdstad van Venezuela. Mexico is meegesleept door die ongelooflijke drugsoorlog, maar met de economie gaat het behoorlijk goed. Als de economie van de Verenigde Staten zich geleidelijk herstelt, zal Mexico sneller groeien.
In het algemeen is kapitaalvlucht een probleem van belastingheffing. Tax Justice Network en verwante organisaties stimuleren dat landen actiever belasting gaan innen. We proberen nu op de volgende top van de G20 meer informatie-uitwisseling hierover en het hervormen van de manier waarop multinationals belasting betalen op de agenda te krijgen. Maar de ontwikkelingslanden praten niet makkelijk over zulke onderwerpen, op enkele uitzonderingen na.”
Waarom niet?
“Veel ontwikkelingslanden hebben zelfs geen helder idee van de overdrachtskosten. Ze beseffen niet wat ze zouden kunnen innen. Voor veel prijzen van invoer, uitvoer en kopen van diensten van de multinationals bestaan geen objectieve maatstaven om te weten of ze reëel zijn of niet. Binnen de farmaceutische bedrijven wordt veel onderzoek hier gedaan, maar die zeggen dat ze deze dienst in de Verenigde Staten kopen en zo brengen ze geld het land uit en betalen hier minder belasting.”
Wie zijn de grote belastingontduikers in Latijns Amerika?
“Individuen en bedrijven. Bij de bananenbedrijven sluist elke grote speler winsten naar belastingparadijzen via afhankelijke cliënten die diensten van hen kopen. Van de grote firma’s uit de Verenigde Staten hebben Google, Microsoft, Apple en de farmaceutische bedrijven veel patenten geregistreerd op de Bermudas of in Ierland.”
Wat kunnen Latijns-Amerikaanse regeringen doen?
“Het thema prioriteit geven. Maar we horen hierover niets van multilaterale organisaties. De belastingcommissie van de Verenigde Naties zou de geschikte instantie zijn waar ontwikkelingslanden het kunnen bespreken, in plaats van dat het beleid wordt bepaald door de OESO, de groep van 34 rijke landen. Maar de belastingcommissie van de VN heeft maar een begroting van 400.000 dollar en drie medewerkers.”
En wat kunnen de regeringen binnen hun landen doen?
“Alle publieke diensten, zoals onderwijs, gezondheidszorg, wegen of veiligheid, beslaan in de ontwikkelde landen minstens 30 tot 35 procent van het nationaal inkomen. Argentinië, Brazilië en anderen hebben andere manieren gezocht om die diensten te betalen, bijvoorbeeld door schulden te maken, en dat was rampzalig. Ze hebben het geprobeerd met privatiseringen, en die waren niet erg succesvol. Ze probeerden het met inflatie, en dat was opnieuw een ramp. De minder ontwikkelde landen besteden aan publieke diensten slechts 10 procent van hun BNP. Ik ken geen enkel land dat zich succesvol en democratisch ontwikkelt zonder een sterke staat, die is gebaseerd op rechtvaardige belastingen. Veel Latijns-Amerikaanse landen steunen op de BTW en zoeken geen andere manieren om belasting te heffen. Er is geen twijfel mogelijk dat de ongelijkheid in de wereld dramatisch is toegenomen. Dat de rijken en bedrijven hun geld het land uit kunnen sluizen, heeft daaraan enorm bijgedragen.”
Ziet u een goed voorbeeld van een belastingstelsel in Latijns Amerika? Of ergens anders?
“Ik kom uit de staat Minnesota, met evenveel inwoners als Uruguay. De gouverneur zei vijf jaar geleden dat hij de belastingen kon verlagen, zoals de rijken zeiden dat hij moest doen, of dat hij ze kon verhogen en dan investeren in betere scholen, gezondheidszorg en wegen. In die tijd was er een enorme competitie tussen landen in het verlagen van belastingen, maar Minnesota werd een succesverhaal. Als een land of staat een goed functionerende publieke sector heeft, met veiligheid, zonder corruptie en met onomkoopbare rechters, willen bedrijven daar zijn, waar ze kunnen rekenen op een rechtsstaat, goed opgeleide mensen, gemeenschapszin en goede lonen. Minnesota verhoogde het minimumloon en de belastingen voor de rijken, en het gaat er beter dan met de Verenigde Staten als geheel. De groei nam toe, het tegendeel van wat de neoliberale economen hadden verwacht. De staat hervormen betekent niet die kleiner maken of elimineren.”
Ziet u een goed voorbeeld in Latijns Amerika?
“Er zijn veel negatieve voorbeelden. Landen hebben belastingen verlaagd voor bedrijven en hebben belastingen regressiever gemaakt, waardoor de ongelijkheid is vergroot. Nicaragua gaf grote belastingvoordelen aan China om een nieuw kanaal door Midden-Amerika te maken, maar ik weet niet of dat kanaal nodig is.”
Waar gaat het vluchtkapitaal heen?
“Het gaat naar de laatste paradijzen: landen van de Eerste Wereld. Niemand wil z’n geld investeren in de Canarische Eilanden of Jersey. Rijken investeren in aandelen en obligaties in New York, Londen of Zürich. Landen als de Verenigde Staten hebben hun belastingswetten zo gemaakt, dat iemand die er niet woont en geld inlegt geen belasting hoeft te betalen. Het is een groot fiscaal paradijs. Bovendien hebben de VS geen verdrag over uitwisseling van belastinggegevens met landen als Argentinië. De VS hebben een wet die eist dat buitenlandse banken die zaken doen met de VS informatie geven over het geld dat zij ontvangen van Noord-Amerikanen. Maar dat is niet wederkerig met andere landen, omdat Noord-Amerikaanse banken grote zaken doen met het aantrekken van vluchtkapitaal uit Latijns Amerika. Latijns-Amerikaanse regeringen zouden aan de VS moeten vragen dat ook zij informatie verstrekken over de inleg van geld door Latijns-Amerikanen.”
Vertaald uit het Spaans en ingekort door Jan de Kievid.
Voor meer informatie over Tax Justice Network zie: http://www.taxjustice.net.
