Interview met Nanko van Buuren
Het is een discussie die bij elk groot sportevenement weer de kop opsteekt: hoeveel levert het organiseren van een WK of Olympische Spelen nu op voor het gastland? Economen gooien er ingewikkelde modellen tegenaan, waaruit weinig eenduidige conclusies worden getrokken. Het blijft een grijs gebied. Want hoe vertaal je de ‘positieve reclame’ tijdens zo’n toernooi in keiharde euro’s, dollars of reais?
De Braziliaanse bevolking heeft geen ingewikkelde economische formules nodig om een conclusie te trekken. “Leuk, al die positieve aandacht, maar onze regering investeert miljarden in een voetbaltoernooi, terwijl onderwijs en gezondheidszorg in hetzelfde land enorm aan verbetering toe zijn.” De FIFA én de eigen regering groeiden uit tot gemeenschappelijke vijand onder met name de midden- en onderklasse van de Braziliaanse samenleving. Nooit waren de protesten tegen de organisatie van een groot evenement zo hevig en grootschalig als in het Zuid-Amerikaanse land. Woedende menigten vulden de straten van steden als Rio de Janeiro en São Paulo.
De woede valt te begrijpen. Nergens ter wereld lijken de verschillen tussen arm en rijk zó groot te zijn als in Rio de Janeiro. De toeristen die straks de grootste sportevenementen ter wereld komen bezoeken, horen ontegenzeggelijk bij het rijke deel. En zullen daar ook verblijven. Zodoende is de vraag gerechtvaardigd of de organisatie van de sportevenementen leidt tot nivellering van de welvaartsverschillen, of juist tot een vergroting.
Zijn er dan helemáál geen voordelen van het organiseren van het WK?
“Op de korte termijn zullen er best voordelen zijn voor de inwoners van de favela’s”, weet IBISS-oprichter Nanko van Buuren. Hij is met zijn organisatie in Rio actief. ”Zo leverde alleen al de verbouwing van het beroemde Maracanã Stadion 2.500 arbeidsplaatsen op. In totaal zijn er 20.000 nieuwe banen gecreëerd, vooral in de bouw. En die banen worden voor een groot deel ingenomen door inwoners van de sloppen. Ook is er qua infrastructuur een hoop verbeterd. Het openbaar vervoer en de snelwegen hebben een positieve impuls gekregen. Hier profiteren favelabewoners die buiten de wijk werken natuurlijk ook van. In sommige gevallen kan het hen flink wat reistijd besparen.”
Verder hadden de ‘betere’ favela’s de hoop om nog een graantje mee te pikken van de grote toestroom toeristen. Neem Complexo da Penha (foto), waar een plan werd opgezet om toeristen per motorfiets kennis te laten maken met het favelaleven. “Er zijn ook best al wat toeristen geweest die achterop sprongen. Maar Penha is heel onrustig op het moment”, aldus Van Buuren.
Wat gebeurt er na het WK in Brazilië?
De grote vraag is natuurlijk wat het WK oplevert als de wereldkampioen van 2014 bekend is en het FIFA-circus weer vertrekt. Zijn er blijvende voordelen voor de bevolking? “Het WK brengt heel veel internationale aandacht met zich mee. Veel politici hebben het nu graag over zaken als sociale voorzieningen. Dat zou een verandering teweeg kunnen brengen, maar dan moet de overheid kiezen voor continuïteit van de projecten. Niet alleen voor de schijnwerkelijkheid van een groot toernooi. Ik hoop dat er ook daadwerkelijk iets gaat gebeuren dankzij de komst van het WK voetbal.”
Het creëren van een ‘schijnwerkelijkheid’ is iets waar de Braziliaanse regering momenteel sowieso mee bezig is in Rio, waar men uiteraard ook handelt met de Spelen van 2016 in het achterhoofd. Sloppenwijken dicht bij snelwegen, vliegvelden, voetbal- of olympische complexen en de rijke zuidzone van de stad worden gepacificeerd. Dat komt vrij vertaald neer op ‘schoon geveegd’. De drugsbazen worden naar elders verjaagd en de vredespolitie (de UPP, foto) controleert de wijken. “Ook hierover heerst veel onduidelijkheid”, stelt Van Buuren. “Niemand weet precies wat de overheid nu precies van plan is. Blijft de UPP tot het WK is afgelopen? Of tot de Spelen? Of ook nog dáárna? En wat willen ze nu eigenlijk met de favela’s die zij bezetten? Veel vragen, bij vooral de inwoners van de door de UPP bezette gebieden.” 
Nadelen bouw stadions?
En hoe zit het met de stadions? Om de bouw ervan was door het hele land heen veel te doen. Bijna alle speelsteden liepen enorm achter op schema en de strijd tegen de klok werd in internationale media breed uitgemeten. De stadions zullen op tijd gereed zijn, er zal in worden gevoetbald… Maar dan? In Zuid-Afrika zit men opgescheept met peperdure megastadions, terwijl de nationale competitie weinig voorstelt. Daar is men druk bezig geweest om andere manieren te vinden om de stadions een nuttige besteding te geven. Er worden nu bijvoorbeeld rugbywedstrijden gehouden in sommige sporttempels.
In Brazilië is voetbal religie, dus er lijkt een duidelijk verschil te zijn. Van Buuren: “Men gaat inderdaad graag naar het voetbal. Maar neem dat stadion in Manaus, waar in de wijde omgeving geen club te vinden is die daarin kan spelen.” Hetzelfde geldt voor Brasilia, waar ook geen grote club actief is. Het zijn constateringen als deze, die de woede wekken van het Braziliaanse volk. Hoe verliefd ze ook zijn op het spel met de bal.
Dit interview is eind juni afgenomen door Jeroen Haarsma op verzoek van IBISS Foundation en met toestemming door ons overgenomen. Zie ook http://www.ibiss.info/wk-voetbal-de-voor-en-nadelen-voor-het-gastland-brazilie
