Economie & Ondernemen

“Op diplomatieke eieren lopen”

1 april 2017

Auteur: Frank Bron

Het werk van de Nederlandse ambassade in buurland Venezuela

Hoe bevalt het een in het rustige Doorn opgegroeide ambassaderaad in Caracas, dat bekend staat als ‘moordhoofdstad van de wereld’ en waar gebrek heerst aan alles: van wc-papier tot vrijheid van meningsuiting? En wat doet een Nederlandse ambassade in een zelfbenoemde Bolivariaanse heilstaat, waarvan de economie zich in een vrije val lijkt te bevinden?

Venezuela ligt achtduizend kilometer verderop en voelt niet echt als ‘buurland’. De onlusten daar de laatste jaren zijn voor velen dan ook een ver-van-mijn-bedshow. Maar niet voor de inwoners van de vlak voor de kust liggende koninkrijksdelen Aruba, Curaçao of Bonaire. Of voor de medewerkers van de Nederlandse ambassade.

Veiligheidscursus

Het is winter maar Jan Willem le Grand schuift aan, in een overhemd met korte mouwen. De luchtige kledij is omdat hij zich in Caracas bevindt. Het gesprek vindt plaats via skype. Geograaf Le Grand (53) is sinds september vorig jaar tweede man (‘Ambassaderaad’) van de Nederlandse ambassade in Venezuela. Hij heeft een zwak voor Latijns Amerika en werkte eerder onder meer in Bolivia en Brazilië. Ambassadeur Braakhuis’ vorige post was Havana en Le Grand noemt het van enorme waarde dat de leiding van de ambassade de regio goed kent en ook een aantal politieke ontwikkelingen van nabij heeft meegemaakt: Bolivia, Cuba en Venezuela zijn – met onder andere Ecuador en Nicaragua – immers lid van de links-populistische ALBA, de Bolivariaanse Alliantie voor Amerika.

Bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) wordt iedereen geacht regelmatig van functie te veranderen. Daarom moet je na zo’n drie à vijf jaar opletten of er een interessante vacature voorbijkomt. Aangezien Nederland in 2013 liefst vijf ambassades in Latijns Amerika sloot en er bij andere ambassades gekort werd op Nederlandse personeel, kan iemand die in de regio wil werken niet kieskeurig zijn.

Toen Le Grand naar Caracas vertrok, maakte een nadrukkelijk, ook aan partners, aanbevolen veiligheidscursus deel uit van de voorbereidingen. Omdat de ambassade ook de diplomatieke vertegenwoordiging is van de Curaçao, Aruba en andere zelfstandige delen binnen het Koninkrijk der Nederlanden, heeft voor het werk in Caracas niet alleen Buitenlandse Zaken, maar ook Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties veel kennis in huis. Le Grand sprak ter voorbereiding ook met vertegenwoordigers van in Venezuela actieve Nederlandse bedrijven. Dat zijn er niet veel meer, maar Shell is al wel zo’n honderd jaar aanwezig en heeft aan de bron gestaan van de olie-industrie, verreweg de belangrijkste inkomstenbron van Venezuela.

Guur beeld

Le Grand wende snel aan Caracas, een post die hij “zeker geen strafplaatsing” noemt. Er gebeurt veel in deze groene stad die wordt gescheiden van de Caribische kust door de Cordillera de la Costa Central met een Nationaal Park rondom de El Ávila berg. Het is er altijd lekker weer en in de diplomatenwijk Chacao, met vele goede en goedkope restaurantjes, is het relatief goed toeven. Er zijn ruime mogelijkheden om van cultuur te genieten en veel dagelijkse problemen waarmee Venezuela tegenwoordig in het nieuws komt, zoals schaarste en stroomuitval, gaan vooralsnog aan Chacao voorbij. “Je kunt hier nog wel je boodschappen doen, al zijn ook hier bepaalde producten niet meer te krijgen en zie je steeds vaker lange rijen voor de winkels. Soms loop ik zelfs van of naar kantoor. Tenminste, overdag, en zonder duidelijke zichtbare dure spullen. Gezien de onveiligheid, ook hier, spreken we ’s avonds niet meer met mensen af. Dus geen spontane bezoekjes of uitjes meer.”

Venezuela heeft, ook voor een diplomaat, een zeer donkere kant: de onveiligheid die vooral ’s avonds en ’s nachts de drie miljoen inwoners van de hoofdstad in haar greep houdt. Eén van de eerste indrukken bij aankomst was die van een duistere stad. “Toen we ’s avonds Caracas binnenreden was de stad duidelijk veel minder verlicht dan andere Zuid-Amerikaanse steden. De donkere volksbuurten op de hellingen van de Ávila en het iets minder donkere stadscentrum gaven een guur beeld.” De onveiligheid concentreert zich vooral in de barrios waardoor juist de armste bevolkingsgroepen er het meest onder te lijden hebben.

De dagelijkse problemen in de rijkere wijken zijn van andere aard: het internet is vrij slecht en je kunt per geldautomaat maximaal 4.000 Bolivares per keer opnemen en per dag totaal 16.000. Officieel is dat veel geld, maar tegen de straatwaarde net genoeg voor een eenvoudige maaltijd. Daarvoor moet je dus verschillende keren langs een geldautomaat!

Voertaal Spaans

Met de politieke en economische malaise in Venezuela is de bezetting van de ambassade in dit ‘buur’land teruggebracht tot zo’n  vijftien medewerkers, onder wie zeven Nederlanders. Hiermee is Caracas in de regio nog steeds een middelgrote post. Onder de huidige staf zijn slechts vier uitgezonden medewerkers: twee diplomaten en twee attachés van het ministerie van Defensie. Mede daarom is Le Grand verantwoordelijk voor een breed scala aan onderwerpen, waaronder politieke en economische betrekkingen, pers en cultuur, maar ook interne managementzaken. En als ambassadeur Braakhuis afwezig is, moet hij die in alle aspecten van het diplomatieke werk vervangen. Mede daardoor, zo zegt hij, leer je snel veel mensen kennen.

Het valt Le Grand op dat in Venezuela onder internationale diplomaten de voertaal vrijwel altijd Spaans is. Dat betekent dat iedereen rechtstreeks toegang heeft tot alle openbare informatie, zonder tussenkomst van vertalers. Elders is dat vaak anders waardoor diplomaten op wat grotere afstand van hun standplaats staan.

Caribisch koninkrijk

De ambassade heeft vrijwel dagelijks contact met de Caribische onderdelen van het Koninkrijk. “Het is gezien deze relatie met de regio typisch Nederlands om al snel vertegenwoordigers van andere Latijns-Amerikaanse landen te benaderen. Andere EU-collega’s doen dat veel minder. Dat we door velen worden gezien als een deels Caribisch koninkrijk, geeft een geheel eigen dimensie aan de relatie met Venezuela en andere landen in de regio”.

Het blijft “lastig om een nauwkeurig en helder beeld te krijgen van wat er nou precies in Venezuela gebeurt.” Alleen door met veel mensen te spreken, uit alle lagen van de bevolking, kun je een goed beeld krijgen van de situatie in dit gepolariseerde land met 32 miljoen inwoners. ”We spreken regelmatig met zowel de regering als met vertegenwoordigers van de oppositie, met journalisten, academici, ngo’s en het bedrijfsleven, maar zeker ook met mensen uit de barrios.”

‘Den Haag’ is er veel aan gelegen om de relatie met dit verre buurland goed te houden, ondanks de onvoorspelbaarheid en de anti-imperialistische retoriek van haar leiders. Door de nabijheid tot het Koninkrijk is op talloze terreinen samenwerking nodig, bijvoorbeeld rond Venezolaanse investeringen in Aruba of Curaçao.

Op multilateraal gebied gaat het om zaken als de bestrijding van drugshandel en afspraken in regionale fora waarin Venezuela vaak een belangrijke rol speelt. “We willen graag alle kanalen open houden”, aldus Le Grand, maar dat betekent niet dat Nederland zich de mond laat snoeren. Zo is naleving van de mensenrechten volgens minister Koenders één van de hoekstenen van het Nederlandse buitenlandbeleid. De ambassade spreekt de Venezolaanse autoriteiten regelmatig aan over mensenrechten, tijdens regulier binnenskamers overleg, maar ook publiekelijk, bijvoorbeeld via de organisatie van een filmfestival met ‘kritische’ films. Daarnaast trekken de EU-landen ook vaak samen op. Gezamenlijk uitgedragen standpunten rondom de politieke dialoog en mensenrechten hebben meer kracht dan het per lidstaat aankaarten daarvan.

Vluchtelingen

“De grondwet van Venezuela is heel vooruitstrevend, maar de dagelijkse praktijk is vanuit ons Europese perspectief helaas heel anders. Het valt ook op dat Venezuela zich duidelijk grote zorgen maakt over de internationale kritiek op de mensenrechtensituatie in het land.” Dat bleek uit de grote high level delegatie die het naar Genève stuurde voor de laatste UPR, de halfjaarlijkse door de Verenigde Naties georganiseerde ‘Universal Periodic Review’ over de mensenrechtensituatie in alle lidstaten. “We hopen nu dat zich dat vertaalt in het serieus oppakken van de vele relevante aanbevelingen die daaruit zijn voortgekomen”.

Nederland nodigt al jaren Venezolanen uit voor diplomatieke trainingen op Clingendael. Daarmee schep je niet alleen goodwill, legt Le Grand uit, maar tevens een beter begrip voor de wederzijdse inzichten en standpunten in het diplomatieke verkeer. Dit soort trainingen is heel relevant bij het opbouwen van een persoonlijke band tussen inwoners van landen zonder veel gemeenschappelijkheden. Veel Venezolanen wonen er niet in het Koninkrijk en omgekeerd verblijven er in Venezuela niet veel Nederlanders, mede gezien de onveiligheid en de economische situatie die op korte termijn niet echt zal verbeteren. De Caribische landen van het Koninkrijk maken zich zorgen over de komst van economische vluchtelingen naar de eilanden. “Dat zijn ontwikkelingen die we nauwgezet volgen, en waarover we ook regelmatig contact hebben met zowel de Landen als Den Haag.”

Goed nieuws is er ook: het aantal Nederlanders in de vaak overvolle en levensgevaarlijke gevangenissen, meestal voor drugsgerelateerde misdrijven, is in vijf jaar tijd teruggelopen van enkele tientallen tot zes. Hun levensomstandigheden zijn “bepaald niet florissant”, aldus Le Grand die verschillende gevangenissen bezocht heeft. Dit kleine groepje krijgt alle mogelijke steun van de ambassade: informatie over rechtsbijstand, natura (zeep, shampoo, beltegoed), medische zorg en in bepaalde gevallen bemiddeling om het restant van de straf in Nederland uit te zitten.

Nederlandse directheid

De ambassade besteedt veel aandacht aan vragen van Nederlandse bedrijven en aan bijvoorbeeld de begeleiding van een missie uit Nederland die kijkt naar de veiligheidssituatie. In december vond een naturalisatieceremonie plaats, waarbij Venezolanen die gezien hun familierelaties aanspraak konden maken op de Nederlandse nationaliteit, gezamenlijke werden ‘genaturaliseerd’ (foto). “De ambassadeur was die week op dienstreis, daarom mocht ik deze verantwoordelijkheid op mij nemen” vertelt le Grand trots. “En enkele weken terug ontving ik een delegatie van Venezolaanse studenten die tijdens de jaarlijkse Model United Nations bijeenkomst in Harvard de Nederlandse positie moesten verdedigen, en daarvoor graag input wilden om de Nederlandse standpunten beter te begrijpen. Het was erg leuk om deze week te horen dat ze de prijs hadden gekregen voor beste internationale delegatie! Op dit moment werken we met de gemeente aan de voorbereidingen van een bijdrage aan de viering van het 450-jarig bestaan van Caracas. Juist om de leefbaarheid van de stad te vergroten, en dat is zeker een uitdaging.”

Jan Willem le Grand valt even stil als ik hem vraag of de beruchte Nederlandse directheid niet voor enorme problemen zorgt – of juist voor frustraties. “Die directheid ben ik met eerdere ervaringen in Latijns Amerika al redelijk kwijt geraakt”, zegt hij na enig nadenken. “Je weet dat in de Latijnse cultuur persoonlijke relaties belangrijk zijn om zaken te kunnen doen en dat geldt zeker in het huidige gepolariseerde Venezuela. Alleen als ze je kennen en respecteren, kun je mensen effectief aanspreken op dingen die gevoelig liggen. Die persoonlijke relaties bouw je op met iedereen die je moet kennen om de Nederlandse belangen te behartigen, ongeacht of je ze zelf echt leuk vindt. Soms moet je op eieren lopen, maar dat hoort bij de uitdaging van het diplomatieke vak.”

Gerelateerde berichten

Van de ene crisis naar de andere- De onevenwichtige Argentijnse economie in vogelvlucht

Van de ene crisis naar de andere- De onevenwichtige Argentijnse economie in vogelvlucht

Argentinië is gewend aan periodes van recessies, koersschommelingen, hoge inflatie, wanbetalingen en sterk fluctuerende armoede. Dat komt mede door wisselvallig financieel en macro-economisch beleid. Tijdens de huidige sociaaleconomische problemen rees de ster van econoom Javier Milei als verpersoonlijking van het anti-establishment. Op 19 november strijdt hij in de tweede ronde van de verkiezingen om het presidentschap in een nek-aan-nekrace met Sergio Massa van de regerende peronistische partij.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This