Strijd voor homohuwelijk in Peru gaat door
In Peru werd op 10 maart van dit jaar het wetsvoorstel voor geregistreerd partnerschap (Unión Civil) voor homoseksuele koppels besproken in de parlementaire commissie voor Justitie en Mensenrechten. De commissie wees het wetsvoorstel, dat homostellen juridische erkenning en bescherming zou geven, af. Ondanks deze fikse tegenvaller lijkt het debat nu ook in Peru echt op gang te zijn gekomen. De strijd voor homorechten gaat door.
De homorechten in Zuid-Amerika zijn volop in ontwikkeling. In 2010 keurde het Argentijnse parlement het homohuwelijk goed. In de jaren daarna volgden Uruguay en Brazilië. Colombia, Ecuador en recentelijk Chili hebben homostellen officieel erkend in de vorm van een geregistreerd partnerschap. Vooruitgang in de bescherming en erkenning van homorechten blijkt dus ook mogelijk in zeer conservatieve christelijke landen zoals Chili. Waarom lijkt dit in Peru vooralsnog niet mogelijk?
Hypotheek
Het wetsvoorstel Unión Civil is een initiatief van onafhankelijk parlementslid Carlos Bruce. Hij is het eerste openlijke homoseksuele parlementslid in Peru en geniet hierdoor de nodige bekendheid. Het is daarom niet verrassend dat juist hij met dit wetsvoorstel kwam. Zijn voorstel heeft primair als doel homoseksuele koppels de mogelijkheid te bieden zich officieel in te schrijven als partners. Dit geregistreerd partnerschap biedt hen erkenning en wettelijke bescherming. Op dit moment kunnen ze bijvoorbeeld niet samen een hypotheek afsluiten of belangrijke medische beslissingen te nemen wanneer de partner hiertoe niet meer in staat is.
Het wetsvoorstel heet officieel: ‘Wet voor buitenechtelijk geregistreerd partnerschap voor personen van hetzelfde geslacht.’ Interessant is de toevoeging ‘buitenechtelijk’. Unión civil is namelijk nagenoeg hetzelfde als een huwelijk, alleen maakt Unión Civil het niet mogelijk kinderen te adopteren of voogdij over kinderen van de partner te krijgen. De kerken vrezen voor afbraak van het instituut huwelijk. Ze zijn bang dat na officiële erkenning van homostellen ook het recht tot adoptie zal worden geëist.
Stereotypen
Rondom het wetsvoorstel is een community ontstaan waarin LGBT-bewegingen en sympathisanten samenwerken. Onder de naam‘Unión Civil Yá!’ (Geregistreerd partnerschap nu!) heeft de community verschillende demonstraties georganiseerd ter ondersteuning van het wetsvoorstel. Naast dit collectief hebben kleinere burgerinitiatieven demonstraties opgezet. De grote opkomst bij deze demonstraties liet de brede betrokkenheid van de Peruaanse samenleving zien. Er waren ook veel steunbetuigingen in de media. Een bekend jurylid van talentenshows, Ricardo Morán, kwam uit de kast vlak voordat het wetsvoorstel werd besproken. Getergd over de discussie die was gebaseerd op stereotypen en vooroordelen, zag hij de noodzaak zich uit te spreken. Zichtbaarheid van de LGBT- gemeenschap is belangrijk, omdat dit de acceptatie bevordert.
Voorafgaand aan de stemming kreeg het wetsvoorstel bijval van juridische instanties. Het ministerie van Justitie en de Ombudsman verklaarden dat het wetsvoorstel bescherming biedt aan burgers die in de huidige situatie niet als gelijke worden behandeld. Deze ondersteuning is vitaal. Voorafgaand aan Unión Civil zijn er in de Peruaanse geschiedenis drie andere voorstellen geweest, maar die waren minder doordacht. Zo is er ooit een exacte kopie van het wetsvoorstel voor het homohuwelijk uit Argentinië ingediend. Het project Unión Civil is niet in strijd met de grondwet en kan daarom alleen worden tegengehouden door politieke weerstand.
‘Echte koppels’
Er waren sterke tegengeluiden uit de conservatieve christelijke hoek. De organisatie Parejas Reales (echte koppels) liet zich veelvuldig gelden in het publieke debat. Unión Civil zou het gezin bedreigen. Een gezin zou slechts gevormd kunnen worden door een man en vrouw, een aanvullende relatie die voortplanting mogelijk maakt. Vlak voor de bespreking van het wetsvoorstel op 10 maart 2015 stelde de bisschop van Chimbote, Luis Bambarén, in een radio-interview dat Carlos Bruce zich met zijn wetsvoorstel als een maricón (flikker) gedroeg.
Op 10 maart kwam het voorstel eindelijk in stemming in de commissie voor Justitie en Mensenrechten van het uit één kamer bestaande parlement. Het had ruim anderhalf jaar op de agenda gestaan. Tegenstanders hadden geprobeerd het debat te voorkomen. Dat is hen niet gelukt, mede dankzij de acties van Unión Civil Yá waarin werd geëist het voorstel te bespreken. Na een debat van drie uur werd het voorstel afgewezen. Zeven parlementsleden stemden tegen, vier voor en twee onthielden zich. Door dit besluit van de commissie kan het wetsvoorstel niet in het parlement worden besproken.
Liefdesverdriet
De uitkomst werd gevierd door de tegenstanders die de hele dag buiten het parlementsgebouw hadden gedemonstreerd. Een van de tegenstemmers, Ruben Condorí, baarde opzien met een lugubere opmerking een dag na de stemming. Volgens Condorí stelde Hitler in Mein Kampf dat de levensstijl van een jood resulteerde in wangedrag zoals prostitutie. Alhoewel hij zei het niet eens te zijn met Hitler, schaart hij homoseksualiteit ook tot zulk wangedrag. Condorí verklaarde tevens dat homoseksualiteit kan ontstaan wanneer een jongen of meisje teleurgesteld raakt in de liefde en uit wrok kiest voor homoseksualiteit. Uitspraken van dit niveau, veelal gebaseerd op onwetendheid, doen ook veelvuldig de ronde op sociale media.
De voorstanders incasseerden hun verlies, maar toonden zich strijdbaar. Op 14 maart gingen ruim vierduizend voorstanders de straat op om steun te betuigen aan het project en de LGBT- gemeenschap. Carlos Bruce verklaarde dat de slag weliswaar is verloren, maar dat de oorlog zal worden gewonnen. De afwijzing lijkt nog meer discussie te genereren, velen die zich aanvankelijk niet uitspraken over het wetsvoorstel doen dit nu wel. Opmerkelijk is dat de weerstand van de bevolking afneemt. Volgens onderzoeksbureau Datum Internacional zou in april vorig jaar 73 procent van de bevolking tegen Unión Civil stemmen in het geval van een referendum. In de maand april van dit jaar was dat nog maar 51 procent.
Evangelisch
Waarom laat de homorechtenontwikkeling in Peru op zich wachten? Het meest voor de hand liggende antwoord is de enorme invloed van de katholieke kerk. Volgens onderzoek bestaat 77 procent van de Peruaanse bevolking uit katholieken. Hoewel de staat officieel seculier is, heeft de kerk grote politieke invloed. Ook zijn de veelgehoorde argumenten tegen de Unión Civil gestoeld op conservatieve christelijke denkbeelden over het gezin.
Naast de katholieke kerk spelen Evangelische kerken een grote rol. Na de grote aardbeving van 1970 in Ancash groeide deze stroming opmerkelijk, mede dankzij de massale komst van hulpverleners en zendelingen uit de Verenigde Staten. Vandaag de dag is 10 procent van de bevolking aanhanger van een evangelische stroming. Waar veel katholieken een tamelijk formele band met hun geloof hebben, speelt bij de evangelische kerken een sterk groepsgevoel. Daarom zijn de leden eenvoudig te mobiliseren, bijvoorbeeld tegen de Unión Civil. De demonstranten buiten het parlementsgebouw op 10 maart waren grotendeels aanhangers van evangelische Kerken.
De sterke invloed van christelijke stromingen alléén verklaart echter onvoldoende waarom de homorechten zo zwak zijn. Ook de Chileense samenleving wordt als zeer conservatief gezien, terwijl in Brazilië de evangelische stromingen sterk groeien. Voor homorechten is ook een democratie nodig die mensenrechten respecteert. Peru is echter nog steeds een zwakke democratie. Dat heeft onder andere te maken met de gewelddadige recente geschiedenis van het land: de feitelijke dictatuur van‘gekozen’ president Fujimori en grote gewapende binnenlandse conflicten, zoals tussen guerrillabeweging Sendero Luminoso en het leger. In zo’n context is het ingewikkelder om de bescherming van minderheden te waarborgen.
Polarisatie
De LGBT-organisaties hebben zich beraad op vervolgstappen. De voorzitter van de oudste en prominentste homobeweging Movimiento Homosexual de Lima (MHOL), Giovanny Infante, heeft de media laten weten dat de strijd nu allesomvattend zal worden. Op 28 juni word de Gay pride gevierd en zal een homostel als statement proberen te trouwen in een gemeentehuis. Wanneer hen dit geweigerd wordt, zal men het Grondwettelijk Gerechtshof om een uitspraak vragen. Indien het Hof het huwelijk niet mogelijk maakt, zal een proces worden aangespannen bij het Inter-Amerikaanse Hof van de Mensenrechten. De inzet zal dan hoger zijn dan bij de Unión Civil. Er zal een Matrimonio Igualitario (Gelijkwaardig huwelijk) met adoptierechten geëist worden. Dat zal een lange en gecompliceerde weg zijn. Het moet dan nog blijken of een eventuele positieve uitspraak daadwerkelijk effect zal hebben.
Met verkiezingen van 2016 in het vooruitzicht ziet men nog meer kansen. Voor de LGBT- organisaties is het zaak om hun rechten op de agenda te houden. Politieke partijen en parlementsleden willen tot heden te vaak hun vingers niet branden aan het thema. De verkiezingen vormen een uitgelezen mogelijkheid om een uitspraak van hen af te dwingen. Dat zullen ook de tegenstanders vragen. Een nog feller debat zal waarschijnlijk zorgen voor nog meer polarisatie, dus ook meer aandacht. De toekomst zal uitwijzen of ook in een zwakke democratische context, gecombineerd met sterke christelijk- conservatieve invloed, homokoppels in Peru rechten kunnen krijgen.
