Politieke agenda van de MAS
Op 20 oktober kunnen de Bolivianen hun stem uitbrengen voor 130 afgevaardigden (Tweede Kamer) en 36 senatoren (Eerste Kamer). Maar belangrijker is wellicht dat ze ook een nieuwe president en vicepresident kunnen kiezen van hun Plurinationale Republiek. Mocht die dag geen van de kandidaten meer dan 50 procent van de stemmen gehaald hebben, dan volgt op 15 december een tweede ronde tussen de twee kandidaten met de meeste stemmen.
Het zijn voor de bijna 7,5 miljoen stemgerechtigde Bolivianen omstreden verkiezingen. In een referendum begin 2016 heeft Bolivia immers formeel al ‘nee’ gestemd tegen een nieuwe regeringsperiode van de huidige president Evo Morales. Het referendum stelde de vraag: “Stemt u in met de herziening van artikel 168 van de huidige grondwet die het mogelijk zal maken dat de president en vicepresident zich twee maal herkiesbaar mogen stellen?” De Bolivianen stemden nipt tegen. Desondanks is Evo Morales gewoon weer kandidaat voor het presidentschap namens de Movimiento Al Socialismo (MAS), met goedvinden van het Constitutionele Hof en de Verkiezingscommissie (Tribunal Supremo Electoral -TSE). Maar al ruim voor zijn formele kandidaatstelling in mei dit jaar, gingen Bolivianen massaal de straat op onder de leus: “Bolivia dijo no! (Bolivia zei nee!)”.
Machtsbehoud
De populistische socialist en inheemse activist Evo Morales is al vanaf 2006 aan de macht en hij doet er veel aan om president te blijven. Al tijdens zijn eerste regeerperiode had Morales de grondwet laten veranderen zodat een herverkiezing mogelijk was. De bevolking was het met die grondwetswijziging eens en de populaire Morales werd in december 2009 dan ook gemakkelijk herkozen.
In 2013 werd een controversiële wet aangenomen waardoor Morales zich verkiesbaar kon stellen voor een derde termijn. Dit terwijl hij kort na het aantreden voor zijn tweede ambtsperiode zelf met een nieuwe grondwet was gekomen waarin stond dat een president slechts twee termijnen kan dienen. Het Constitutionele Hof besloot echter dat de eerste termijn van Morales niet meetelde, omdat deze viel onder de oude grondwet. In oktober 2014 werd Morales voor de derde keer tot president gekozen met 61 procent van de stemmen. Vanaf dat moment kreeg hij wat meer tegenwind, met als resultaat een ‘nee’tegen een vierde termijn.
Politiek programma
Is er, behalve machtsbehoud, ook een politieke agenda van de MAS? Haar website is daar, kort voor de verkiezingen, niet duidelijk over. De partij, inmiddels omgedoopt tot MAS-ISPP (Movimiento al Socialismo–Instrumento Político por la Soberanía de los Pueblos oftewel Beweging naar het Socialisme – Politiek Instrument voor de Zelfbeschikking van de Volkeren) lijkt zich vooral te richten op de verworvenheden van de twaalf jaar onder de MAS en op de persoon van Evo Morales. De website begint met een oproep om naar een specifieke verkiezingsbijeenkomst te komen, zelfverzekerd alvast ‘overwinningsmars’ genoemd. Als je die pagina wegklikt, kom je op de homepage een overzicht van verkiezingsbijeenkomsten in het hele land tegen met veel aandacht voor ‘Evo’; zoals hij, man van het volk immers, meestal genoemd wordt. Maar waar hij voor staat of waar hij tegen zal strijden wordt niet vermeld.
Geschiedenis
Het volgende tabblad, over de geschiedenis van de partij, geeft aan waar deze vandaan komt. In de eerste zin van niet minder dan veertien regels worden onder andere de coca, Moeder Aarde en duurzaam beheer van grondstoffen genoemd. In diezelfde zin komen ook kinderen aan de orde die wees werden door overheidsgeweld en door ingrijpen van blonde, Noord-Amerikaanse militairen, die ook nog eens een andere taal spraken. Daartegen richtte de revolutie van 2006 zich.
In de tweede zin, van dertien regels, wordt ingegaan op het geweld tegen cocaboeren en de inheemse bevolking van Bolivia in het algemeen, echter zonder beide groepen duidelijk te benoemen. Drie lange zinnen verderop wordt de voormalige cocaboer Evo Morales voor het eerst genoemd. Dan wordt duidelijk dat de MAS vanaf het begin tegen buitenlandse inmenging en onderdrukking was, en dat ze zich inzette voor de organisatie van het volk van onder af, maar concreter wordt het niet. Bovendien hebben we het dan nog steeds over de jaren negentig van de vorige eeuw. Op de verworvenheden van Bolivia onder Morales en de MAS gaat het niet.
Videobericht
Dan verwacht je meer te lezen over de successen van het beleid van Morales onder het kopje “Socialización 12 años de gestión’ (Socialisatie 12 jaren van beleid), maar dit tabblad is leeg op een videobericht van Morales zelf na. Hierin meldt hij dat het goed gaat met het land, maar dat er vijf jaar extra nodig zijn om het economische model te consolideren. Gezondheid en onderwijs dienen ook verbeterd te worden. Hij geeft toe van zijn fouten geleerd te hebben, maar welke dat waren of welke maatregelen ter verbetering van het onderwijs hij zal uitvoeren als hij voor de vierde keer president is, meldt hij niet.
Agenda van het volk
Gelukkig heeft het Organo Electoral Plurinacional (OEP, de Plurinationale Verkiezingscommissie) een handig overzicht gemaakt van de partijprogramma’s. Die van de MAS heet ‘Agenda van het Volk’ en de eerste pagina’s gaan over de verworvenheden van twaalf jaar Evo Morales. Die zijn inderdaad niet gering. Vooral de inheemse armen hebben enorm geprofiteerd van de economische groei en het stimulerings- en voorkeursbeleid van de overheid. Op bladzijde 10 worden de basisprincipes voor de economische toekomst van Bolivia uitgelegd: sociale inclusie en welzijn voor alle Bolivianen, economische ontwikkelingen en waardig werk, gerechtigheid en veiligheid, minder corruptie en bureaucratie (dat is opvallend na twaalf jaar MAS) en tenslotte ontwikkeling met respect voor Moeder Aarde.
Viru Viru
Economisch zal ingezet worden op groei, verwerking van eigen grondstoffen en importsubstitutie. Daarnaast wordt ook gestreefd naar een groei van de export om buitenlandse deviezen binnen te halen. Belangrijk daarbij zal de export van energie zijn en de productie van batterijen en accu’s, gebruikmakend van de grote voorraden lithium in het land. Ook biobrandstof zal, samen met een groeiende productie van landbouwproducten, belangrijker worden bij de export. Om die export te vergemakkelijken zal er geïnvesteerd worden in betere infrastructuur zoals een internationale spoorlijn naar zowel de Stille als de Atlantische Oceaan, en de uitbouw van Viru Viru, het vliegveld van Santa Cruz.
Stedelijke jeugd
Het programma van de MAS besteedt veel aandacht aan de stedelijke jeugd. Bolivia wordt nog vaak gezien als een land waar veel mensen de trek naar de stad nog niet gemaakt hebben, maar inmiddels woont al twee derde van alle Bolivianen in de stad, met name jongeren. Die tendens zal doorzetten. Het is dan ook verstandig voor iedere regeringspartij zich op die demografische ontwikkelingen voor te bereiden. Voor de MAS zal de nadruk blijven liggen op inclusie, zonder daarbij bepaalde groepen nader te specificeren. Omdat de partij wel aanvoelt dat ze de groeiende (stedelijke) bevolking niet alleen aan waardig werk kan helpen, zal er samengewerkt worden met de privésector. En niet alleen bij het scheppen van waardig werk, maar ook bij het aanbieden van kwalitatief hoogwaardig onderwijs. Dat is opvallend, want Morales en de MAS hebben juist de privésector twaalf jaar lang verketterd. Dat de praktijk vaak anders was, maakt de retorische wijziging niet minder opmerkelijk. Ook opvallend is hoofdstuk D, getiteld “De staat in dienst van de maatschappij: meer gerechtigheid en veiligheid, minder corruptie en bureaucratie”. Met de ondertitel ‘De staat moet ten dienste staan van het volk en een klimaat schappen van veiligheid, gerechtigheid, bescherming van vrouwen, transparantie en efficiëntie’ lijkt de MAS zich nog steeds, of opnieuw, te verzetten tegen de neo-liberalen die het land tot 2006 regeerden.
Milieubeheer
De stevige nadruk op het milieu en op milieubeheer past dan weer helemaal in de huidige tijd. Interessant is dat het programma vanaf pagina 15 een helder en samenhangend beeld schetst van het Bolivia van 2025. Maar eerst zal er op 20 oktober afgerekend moeten worden met de mensen die al ruim een jaar tegen Morales demonstreren omdat Bolivia in 2016 nu eenmaal al ‘nee’ tegen hem gezegd heeft. Het leek er het afgelopen jaar op dat de bevolking precies in tweeën verdeeld was in voor- en tegenstanders van Morales. Maar als zijn tegenstanders hun stemmen verdelen over acht min of meer oppositiepartijen, dan wordt Evo Morales toch de lachende negende en in januari 2020 voor de vierde keer president. Weliswaar zijn de scherpe kantjes van zijn programma af, richt de MAS zich minder op de inheemse achterban en minder uitgesproken tegen het kapitalisme, het blijft een linkse partij met een populaire leider en populistische trekjes.
