Kunst & Cultuur

Interview met de Colombiaanse schrijver Héctor Abad Faciolince over zijn nieuwste roman De geheime droom van het land

 “In ons departement Antioquia zeggen we wel dat de twee gelukkigste dagen in iemands leven de dag is dat je een finca kóópt en de dag dat je hem vérkoopt.” De Colombiaanse schrijver Héctor Abad Faciolince (1958) vangt in zijn roman De geheime droom van het land de nostalgie naar het platteland en de finca, een verblijf dat mensen, naast hun woning, buiten de stad hebben. Het kan variëren van een hutje op de hei tot een boerderij met een landgoed. La Chispa sprak hem over het boek, dat in het Spaans de titel La Oculta (de verborgene) draagt.

De eerste helft van 2016 verbleef Abad vijf maanden in Nederland, op uitnodiging van het NIAS (Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Studies). Daardoor kon hij in alle rust  werken aan zijn nieuwe roman, die hij volgend jaar hoopt te publiceren. In La Oculta verhalen beurtelings de zussen Eva en Pilar en hun homoseksuele broer Antonio over hun levens, met de finca La Oculta als middelpunt van de geschiedenis van de familie Ángel. “In Colombia denkt iedereen dat ze in het verleden een finca hadden en rijk waren”, vertelt Abad. “Misschien bestaat die finca niet eens, maar hij zit in het collectieve geheugen van de familie. Zodra een Colombiaan geld heeft, koopt hij een finca. Of het nou een maffioso, industrieel, handelaar of schrijver is die veel boeken verkoopt. Allemaal dromen ze ervan om een finca te hebben. Er is een sterke verbondenheid met de grond, zeker als de finca van de grootouders verloren is gegaan. De Colombiaanse en in het bijzonder Antioquiaanse notie is dat de finca is wat ons nog rest van de geschiedenis van Colombia, een stuk land dat ons zou voeden en waarmee we vooruitgang zouden boeken.”

Losgeld

La Oculta is  mede gebaseerd op een finca die echt bestaat, genaamd La Inés. “Het is gebruikelijk dat namen van finca’s vrouwelijk zijn, La Inés, La Margarita, La Catalina. Vlakbij onze finca is een meer dat La Oculta heet.” Abad benadrukt de uniciteit van het gebied. “De regio is bergachtig en ligt in de tropen. Het regent veel. Door de hoogte is het klimaat getemperd en de natuur fris en groen. Het is een plek uit mijn jeugd waar ik veel van houd. De finca is nu van mijn zussen en mij. In devember, met de kerst, zijn we er allemaal. Mijn negentigjarige moeder is dan, net als moeder Ana Ángel uit het boek, het epicentrum van de familie.”

In Antioquia zijn familie en grond belangrijk. Ook voor Abad, maar “ik heb een wat conflictieve relatie met de regio waar ik vandaan kom. De geografie is van invloed op het karakter van mensen. In het hart van Antioquia woon je afgelegen in de bergen, ver weg van zee. Eeuwenlang zijn we geïsoleerd geweest. Er is een conservatieve mentaliteit en we zijn gehecht aan de grond. Ik ben niet van het slag Antioqueños die zeggen dat je finca en familie móet hebben. Dat hangt er vanaf. Als je familie verschrikkelijk is, moet je er mee breken. Als je aan de grond ten onder gaat, verkoop het. In mijn roman zegt vader Cobo tegen zijn dochter dat ze de finca nooit mogen verkopen, zelfs niet om losgeld voor de ontvoerde zoon te betalen. Dat ben ik niet met hem eens, maar zo zijn er veel mensen in Antioquia. Het land kan dus zelfs boven familie gaan.”

Piratenversie

Het concept van de finca is sterk in Antioquia. “In Bogotá leeft het minder, want dat is al veel langer een stad. Daar hebben ze wel finca’s,maar is het meer iets van de elite. In Antioquia hebben ook de middenklasse en de armen een finquita, een lapje grond ergens in een dorp. Zelfs de desplazados, de ontheemden die gevlucht zijn voor het geweld, dromen ervan om terug te keren naar hun grond.”

Na het succes van zijn boek Het vergeten dat ons wacht kende Abad een moeilijke periode als schrijver. “Ik was ontevreden met wat ik schreef. Ik begon aan La Oculta en dacht dat het niet de moeite waard was. Met een andere roman ben ik gestopt en van weer een nieuw boekje ben ik mijn notitieblokje verloren. Het was een periode van wanhoop. Maar ik ben nooit opgehouden met schrijven, ook niet in mijn slechtste momenten. Ik twijfelde nog wel of ik zou doorgaan met schrijven. Toen het lukte om La Oculta te publiceren, was dat een bevrijding. Nu schrijf ik met meer rust en vloeiendheid.”

Al een week na verschijning werd het boek op straat verkocht in piratenversie, een illegale kopie. In 2015 was La Oculta het meest verkochte boek van het jaar in Colombia en inmiddels is het vertaald naar het Nederlands, Frans, Engels en Portugees. De Engelse vertaling is in de maak. Hoe zijn de reacties op uw boek? “Buiten Colombia heeft het boek goede kritieken gekregen. In Spanje is het bekroond met een literaire prijs. Gewone lezers reageren op mijn boeken, maar professionele en intellectuele lezers niet. In Colombia is er weinig literaire kritiek, recensies verschijnen er nauwelijks. Daarom vind ik het fijn om buitenlandse lezers te hebben, want voor hen is alles verbazingwekkend en nieuw. Qua pers zijn het voornamelijk interviews met mij die over mijn boeken verschijnen.”

Flikker

Het verhaal wordt verteld door twee zussen en een broer, drie verschillende stemmen. Hoe creëert u uw personages? “Een schrijver moet goede oren hebben en om zich heen kijken. Je moet nieuwsgierig zijn. Mijn eigen familie is een bron van inspiratie, waarbinnen tegengestelde wereldvisies met liefde en tolerantie samen konden leven. Mijn vader was agnost; mijn moeder zeer katholiek, die ons meenam naar de mis. Mijn vader zei ‘ga gerust, maar het zijn allemaal leugens’. Als ik met de stem van een vrouw schrijf, dan hoor ik de stem van mijn moeder of mijn vijf zussen en weet ik of een vrouw dit zo zegt of niet. Ik ben altijd omringd geweest door vrouwen.”

Omdat Antioquia een heel machista en conservatieve maatschappij is, vond Abad het belangrijk om een homoseksueel personage op te voeren. “De finqueros van Antioquia zijn heel conservatief, ze haten homoseksuelen en negers. Mijn opa zei altijd dat ik een flikker zou worden omdat alle vrouwen me verwenden. Als ik een flikker moet zijn, dan word ik een flikker in het boek: het personage Antonio uit het boek. Zo heette mijn opa ook.”

Waarom stort Antonio zich zo op geschiedenis? “Hij verklaart het zelf omdat hij geen biologische toekomst heeft en hij wil een geschiedenis nalaten aan zijn neefjes en nichtjes. In de geschiedenis van Colombia kun je twee conquistas onderscheiden. De eerste was door de Spanjaarden met hun katholieke geloof, ze waren mannen alleen die indianen doodden en inheemse vrouwen verleidden of verkrachtten. De tweede type conquista is de kolonisatie van Antioquia door arme families, die samen pionierend nieuwe dorpen stichtten en grond kregen in ruil voor werken. Dat zou je een goede kolonisatie kunnen noemen, zonder anderen te doden. Geloven in een leven met toekomst.”

Illusie

In het boek overdrijft Abad naar eigen zeggen een beetje. “Als je het verleden idealiseert, kun je mensen laten dromen over de toekomst. Aristoteles zegt dat filosofie gaat over de waarheid en hoe dingen zijn en dat poëzie gaat over dingen die geweest zouden kunnen zijn of hadden moeten zijn. Soms schrijf ik dus zaken zoals ze hadden moeten zijn. Ik idealiseer het historische verleden dus, opdat het mensen inspireert. De toekomst aan het einde van La Oculta is verschrikkelijk. Niet omdat het zo zal zijn, maar opdat de mensen zullen denken dat het niet zo moet zijn.”

La Oculta brengt veel geluk aan de familie, maar ook zorgen. Is La Oculta tegelijkertijd zegen en een vloek? “Zo zien de Antioqueños het ook. Wij zijn niet langer plattelanders, maar denken dat we wel iets kunnen verdienen met zo’n finca als we de grond bewerken. Maar het mislukt altijd. We koesteren die droom om terug te keren naar het paradijs uit het collectieve familiegeheugen, waarin een finca ons alles gaf, groot was en ons rijk maakte.”

U woont in Medellín. Zou u terug willen keren naar de finca als u oud bent? “Daar heb ik het over met mezelf en mensen om me heen. Je zegt altijd ‘als ik met pensioen ga, ga ik op het platteland wonen’. Een van mijn zussen wil op het platteland wonen en verblijft er ook steeds langer. Met een vriend heb ik het er ook wel eens over. Maar mijn vrouw zegt nee, ik ga niet op het platteland wonen. Zo gaat het leven voorbij, terwijl we plannen maken. Daar heb je een finca voor, om de illusie te hebben dat je van leven kunt veranderen.”

Héctor Abad Faciolince, De geheime droom van het land, Uitgeverij De Geus, Amsterdam, 2016, ISBN 9789044535761, 412 pag., €22,95, vertaling: Jos den Bekker

Lees ook onze recensie van De geheime droom van het land