Colombiaanse volk stemt in referendum nipt tegen het vredesakkoord met de Farc
Medellín viert feest. Ik hoor de auto’s op straat claxonneren. Het is zes uur in de avond, twee uur geleden zijn de stembussen dichtgegaan. De uitslag van het referendum is inmiddels bekend. Met een heel kleine meerderheid, van rond de 60.000 stemmen hebben de NEE-stemmers gewonnen. NEE tegen het vredesakkoord van de regering van president Juan Manuel Santos met de guerrillabeweging Farc. De definitieve cijfers: 49,7 procent voor het JA en 50,2 procent voor het NEE.
President Juan Manuel Santos, die bekend staat als een man die van pokeren houdt, heeft gegokt en… verloren. Volgens de grondwet was het niet verplicht dat hij het akkoord met de Farc aan de bevolking voor zou leggen. Hij wilde dat doen omdat hij de burgers het laatste woord wilde geven en daarmee het akkoord van een brede basis wilde voorzien.
De belangrijkste conclusie van het referendum is dat het land verdeeld is in precies twee helften, de voorstanders van het vredesakkoord en de tegenstanders. De inwoners van het departement Antioquia en haar hoofdstad Medellín hebben de doorslag gegeven. In Medellín won het NEE met maar liefst 62 procent tegen 38 procent.
Een andere belangrijke factor voor de nederlaag van het JA had te maken met de orkaan Matthew, die de laatste dagen ook de noordelijke kust van Colombia aandeed. Het regende flink, er was harde wind en ook waren er overstromingen in sommige dorpen. Het gevolg was dat veel burgers moeite hadden om bij de stemlokalen te komen. De opkomst was daarom gemiddeld een zeer magere 24 procent. En uitgerekend in de noordelijke kust verwachtte president Santos de grootste meerderheid te verwerven voor het akkoord, dus de orkaan heeft hem flink de das omgedaan. De opkomst in de rest van het land was ook niet erg hoog, maar wel hoger dan aan de kust: ongeveer rond het ‘gewone’ gemiddelde van veertig procent.
Geen plan B
De opiniepeilingen van de laatste weken zaten er ook flink naast. Die voorspelden een grote overwinning van het JA, met tussen de 60 en 70 procent. De vraag is waarom dat is niet uitgekomen. Een hypothese is dat veel mensen zich bij het vragen naar hun mening niet openlijk hebben uitgesproken voor het NEE, omdat ze bang waren als voorstander van de oorlog te worden gezien. In de discrete omgeving van het stemhokje hadden ze er echter geen problemen mee voor het NEE te kiezen.
De grote vraag is nu: wat volgt er nu? De regering heeft altijd gezegd dat het akkoord, mocht het NEE winnen, in geen enkel geval opnieuw onderhandeld zal worden en de president heeft altijd ‘gedreigd’ dat een NEE van het akkoord betekent dat de oorlog opnieuw zal beginnen. De Farc heeft steeds beweerd geen plan B te hebben, voor het geval de NEE-stemmers zouden winnen.
Toch lijkt het er voorlopig niet op dat de oorlog zal worden hervat. De eerste berichten van de commandanten van de Farc, na het bekend worden van de resultaten, is dat de guerrilla vasthoudt aan haar voornemen om ‘te kiezen voor de vrede’. Maar, omdat de akkoorden niet zijn goedgekeurd, ligt het voor de hand dat het programma van ontwapening en concentratie van de troepen voorlopig wordt opgeschort.
Luchtledige
De guerrilla lijkt dus niet van plan de wapens weer op te nemen, maar het is ook onduidelijk in hoeverre ze bereid zullen zijn om delen van het akkoord te her-onderhandelen.
President Santos heeft inmiddels een korte toespraak gehouden, waarin hij de nederlaag erkent en belooft te gaan praten met andere politieke partijen om een oplossing te zoeken. Hij heeft een zware nederlaag geleden. Hij heeft de bereidheid van veel burgers onderschat om de Farc welkom te heten in de politiek en ook het hoofdstuk over de justitie heeft veel kwaad bloed gezet. Bovendien is president Santos niet populair, en daarom mag je veronderstellen dat een deel van de NEE-stemmers vooral de president en zijn regering hebben willen beoordelen, beter gezegd: veroordelen.
Nu moet de president door het stof. Hij stuurt volgende week de onderhandelaars opnieuw naar Havanna, en uit gesprekken met de guerrilla moet blijken wat er verder zal gebeuren. Komen er weer nieuwe onderhandelingen? Hoe lang gaan die weer duren? Dat is allemaal nog onduidelijk en Colombia bevindt zich, net als Groot-Brittannië na de Brexit, voorlopig in het luchtledige…
Lees ook De leugens van de NO-campagne en Het einde van de democratie
