Utopieën bestaan nog, zelfs in Colombia. Mijn vriend en journalist Pascual Gaviria vertelde me eens over een sociaal experiment op het Colombiaanse platteland dat gedoemd was om te mislukken – zoals de meeste utopieën. Vooral omdat deze helemaal in ging tegen de macho-cultuur die zo typisch is voor Latijns Amerika.
Tien jaar geleden lanceerde Erwin Goggel, een filmmaker met Zwitserse en Colombiaanse nationaliteit, een gewaagd idee. Het was bedoeld voor jonge mannen uit het dorp Río Cedro, Córdoba, in de buurt van de Atlantische kust. Als ze zich zouden laten steriliseren, kregen ze van hem drieënhalf hectare grond cadeau, op voorwaarde dat ze die niet mochten verkopen noch verpachten. Want de bedoeling was dat ze dat land zelf gingen bewerken. De mannen die voor de vasectomie in aanmerking kwamen, hadden allemaal al een paar kinderen, maar geen land en ook geen fatsoenlijk werk.
Het dorp van de ‘castraten’ of ‘ossen’, zoals mensen in de buurt de mannen al snel gingen noemen, bestond inmiddels uit twintig families. Ondanks het feit dat ze door de wijde omgeving met scheve ogen werden bekeken en Goggel, de man die de grond schonk, ‘een gestoorde stedeling’ werd genoemd, leken de resultaten het tegendeel te bewijzen. Hij was bepaald niet gestoord, eerder een man met een visie.
Goggel heeft onlangs de stand van zaken opgemeten en wat blijkt? De jongens die tien jaar geleden omgerekend een paar euro per week verdienden en geen andere toekomst hadden dan in de drugshandel of de bedelarij, hebben nu een eigen boerderijtje, waar ze maïs, banaan en ñame verbouwen, kippen en varkens houden en zelfs een gezamenlijke vijver voor vis hebben aangelegd. De meesten beschikken bovendien over een brommertje waarmee de oudere kinderen naar een middelbare school in Moñitos kunnen.
Een van de mannen die Goggel interviewt, zegt: “We hebben goed te eten. Tien jaar geleden had ik geen land. Ik had niets, maar wel twee kinderen. Ik zou er nou al vier of vijf bij hebben gehad hebben, of meer: één per jaar… Ik zou tegen de jongeren van nu willen zeggen: je kunt beter van je jeugd genieten. Gebruik een condoom, de pil, of wat dan ook. Ik voel me prima nu en ben tevreden dat ik niet meer kinderen zal krijgen.”
De meeste utopieën eindigen in een hel, in chaos of in de dictatuur van een of andere idioot. Het ‘onvruchtbare’ dorp van Goggel daarentegen blijkt een geslaagd experiment te zijn, misschien omdat het een eenvoudig idee betreft en verder geen gouden bergen of een paradijs belooft. Maar wél een eeuwenoud probleem, de vicieuze cirkel van de armoede, doorbreekt. Arme gezinnen met veel kinderen die hun kinderen niet kunnen onderhouden. Zodat die kinderen op hun beurt arm blijven en vervolgens ook weer een kinderrijk gezin hebben en nooit vooruit komen. En zo wordt de armoede van generatie en generatie doorgegeven.
Wat ik zelf nog het knapste vind van het vruchtbare idee van Goggel, is dat hij erin is geslaagd een bres te slaan in een mentaliteit van staal. Want ik weet uit eigen ervaring, als vrijetijdsboer op het Colombiaanse platteland, hoe koppig, conservatief en moeilijk te veranderen die dorpsgemeenschappen zijn, die vaak dichter bij de Middeleeuwen lijken te staan dan in de 21e eeuw.
