Politiek & Maatschappij

Haïti, een land in crisis

17 oktober 2021

Els Hortensius

Internationale gemeenschap steunt corrupte en incompetente regering

Een vermoorde president, een zware aardbeving, gevolgd door een tropische storm, en duizenden migranten op zoek naar een beter leven tegengehouden bij een grens. Gewapende bendes die een groot deel van de hoofdstad onder controle hebben. En nu nummer een op de lijst van landen met de meeste ontvoeringen per capita. Haïti heeft het zwaar te verduren. En toch zijn er mensen die geloven in een toekomst.

Op 15 oktober kwamen de leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties bijeen om hun bemoeienis rond Haïti te bespreken. Het mandaat van het Geïntegreerde Bureau van de Verenigde Naties in Haïti, kortweg BINUH, en in 2019 van start gegaan, liep namelijk die dag af. De vijftien leden van de Raad besloten unaniem tot een verlenging van negen maanden, maar wel met de kanttekening dat er binnen zes maanden een beoordeling moet komen die bekijkt hoe het Bureau effectiever kan opereren. En hoe BINUH de samenwerking tussen de Haïtiaanse autoriteiten, het maatschappelijk middenveld en andere stakeholders kan ondersteunen, evenals het versterken van de rechtsstaat en het bevorderen van het respect van mensenrechten.

Turbulent jaar

Alle partijen worden opgeroepen mee te werken aan een nationale dialoog die uiteindelijk vreedzame, eerlijke, vrije en transparante  verkiezingen mogelijk moet maken, liefst zo snel mogelijk. Linda Thomas-Greenfield, vertegenwoordiger in de Raad namens de Verenigde Staten, gaf aan dat Haïti een bijzonder turbulent jaar heeft doorgemaakt, en dat de nu aangenomen resolutie ertoe bijdraagt dat de VN haar belangrijke werk in Haïti kan voortzetten. “Nu is niet het moment voor de Veiligheidsraad om weg te lopen”, maar juist om ervoor te zorgen dat Haïti de steun ontvangt die het land nodig heeft.

In Haïti zal dit besluit van de VN met de nodige scepsis ontvangen zijn. Als ze er al aandacht aan geschonken hebben. Want de Haïtianen hebben wel iets anders aan hun hoofd. Het parlement is al bijna twee jaar ontbonden, de president werd in juli vermoord, een zware aardbeving zorgde voor dood en verwoesting in het zuidwesten van het land, en gewapende bendes maken het leven onmogelijk.

Honderdduizend dollar

Haïti behoort inmiddels tot de meest onveilige landen ter wereld. Volgens het Britse adviesbureau Control Risks, zo was te lezen in The Washington Post, vinden op dit moment in Port-au-Prince in absolute zin meer ontvoeringen plaats dan in de veel grotere steden Bogotá, Mexico-Stad en São Paulo bij elkaar. Er zijn dit jaar al zes maal zoveel ontvoeringen geweest als vorig jaar in dezelfde periode. In de eerste zes maanden ging het om 395 ontvoeringen, in de maand september om maar liefst 117.  En niemand is veilig: artsen op weg naar hun werk, dominees tijdens het houden van een preek, een bus vol passagiers, en zelfs patrouillerende agenten worden ontvoerd voor bedragen die uiteen lopen van honderd tot meer dan honderdduizend dollar. En terwijl ik dit schrijf komt het bericht binnen over de ontvoering van een bus met Amerikaanse missionarissen, die na een bezoek aan een weeshuis op weg naar het vliegveld waren.

Analisten wijten de enorme toename van de ontvoeringen aan de groeiende wanhoop in het land, toenemende corruptie bij de politie en stijgend bendegeweld, te midden van een politiek vacuüm. Haïtiaanse bendes zouden samenwerken met invloedrijke politici en zakenmensen. Volgens de Washington Post suggereren sommige analisten dat de ontvoeringsgolf te maken heeft met verbroken afspraken en schuivende allianties na de moord op Jovenel Moïse.

Wat de redenen ook zijn, duidelijk is dat het Bureau van de VN geen van de doelstellingen (het versterken van de rechtsstaat, het vergroten van het respecteren van mensenrechten, ondersteunen van de politie en de autoriteiten) ook maar bij benadering gehaald heeft. De Haïtianen hebben hun vertrouwen in de internationale gemeenschap al lang geleden verloren.

Daniel Foote: leiders hebben het land “verkracht”

Maar hoewel het voor iedereen die bij Haïti betrokken is duidelijk moet zijn dat het huidige beleid van de VN niet werkt en de situatie zelfs verergert, lukt het niet om diezelfde internationale gemeenschap, met de VS voorop, ervan te overtuigen dat het anders moet. Ook stemmen van binnenuit, zoals de Amerikaanse speciale gezant voor Haïti, Daniel Foote, worden genegeerd. Foote was in juli benoemd, na de moord op president Moïse, en nam ontslag na het besluit van de Amerikaanse overheid om duizenden Haïtianen die bij Texas vanuit Mexico de grens wilden oversteken naar Haïti te deporteren. Dit ondanks de hierboven geschetste onveilige situatie. Onlangs lichtte hij in een gesprek met leden van de buitenlandcommissie van het Huis van Afgevaardigden zijn besluit toe. De VS hebben feitelijk besloten dat er in Haïti verkiezingen moeten plaatsvinden, en hebben daarvoor politieke leiders gezalfd en gesteund, die het land “verkracht” hebben, zo vertelde hij de commissie. “Onze politieke interventies hebben nooit gewerkt. We hebben altijd prioriteit gegeven aan stabiliteit, in plaats van op zoek te gaan naar de oorzaken van de instabiliteit.” Foote is niet langer in staat om het Amerikaanse beleid rond Haïti te verdedigen.

Lichtpuntje

Hij is niet de enige die kritisch staat tegenover het beleid van president Biden. Binnen de Democratische Partij zijn er meer opponenten, zoals Andy Levin, afgevaardigde namens de staat Michigan en lid van de buitenlandcommissie. Maar behalve alle ellende signaleerde Levin in het gesprek met Foote ook een nieuwe ontwikkeling, een lichtpuntje. Hij noemde het zelfs een van de belangrijkste ontwikkelingen in Haïti sinds de val van de dictatuur van Duvalier in 1986. Levin heeft het over de overeenkomst van 30 augustus jongstleden die bereikt werd tijdens de Conférence Citoyens pour une Solution Haïtienne à la Crise, georganiseerd door de Commissie voor het Zoeken naar een Haïtiaanse Oplossing voor de Crisis. De overeenkomst betreft een gedetailleerd plan om samen uit de crisis te komen en is inmiddels door ruim 650 Haïtiaanse organisaties ondertekend. Onder hen politieke partijen, vakbonden, boerenorganisaties, de Haïtiaanse bisschoppenconferentie en de federatie van protestantse kerken, vrouwen- en mensenrechtenorganisaties. Kortom, een brede vertegenwoordiging van de Haïtiaanse samenleving.

In het akkoord staat het creëren van nationale stabiliteit op de eerste plaats, een voorwaarde om terug te kunnen keren naar een normale grondwettelijke situatie en herstel van de democratische orde. Dat zijn mooie woorden, maar wat volgt is een gedetailleerd stappenplan voor een overgangsperiode van twee jaar, met voorstellen voor de organisatie hiervan en hoe de uitvoerende macht in die periode gecontroleerd moet worden. Een Nationale Transitieraad (CNT) is al benoemd en bestaat uit zevenentwintig vertegenwoordigers van sociale organisaties en vijfentwintig vertegenwoordigers van politieke partijen. De overgangsperiode zal starten met de installatie van een tijdelijke regering, die er ten minste voor moet zorgen dat mensen weer veilig over straat kunnen. De gewapende bendes, die een steeds groter deel van de hoofdstad Port-au-Prince in handen hebben, moeten worden tegengehouden. Veiligheid is een absolute voorwaarde voor vrije verkiezingen die het sluitstuk van de transitieperiode zullen vormen.

Eén politieke partij is uitgesloten van deelname aan dit nationale akkoord: de partij van de vermoorde Jovenel Moïse en van zijn voorganger Michel Martelly, PHTK, aangezien deze partij verantwoordelijk wordt gehouden voor de problemen van de afgelopen tien jaar. De meeste Haïtianen zijn het er daarom over eens dat de huidige premier, Ariel Henry, behorend tot de PHTK,  geen deel kan uitmaken van de oplossing. Ook Foote, de voormalig speciaal gezant voor Haïti, benadrukte dit tijdens zijn gesprek met de buitenlandcommissie van het Congres van Afgevaardigden.

Positieve energie

Verschillende prominente Haïtianen vragen in de Amerikaanse media om aandacht voor hun land in crisis. De internationaal vermaarde filmregisseur Raoul Peck (bekend van de film I am not your Negro over het leven van James Baldwin) schreef op de website van Just Security over de overeenkomst van 30 augustus en dat hij sinds de val van Duvalier niet zo’n positieve energie in Haïti gezien heeft. Via Zoom heeft hij bijeenkomsten van de Commissie bijgewoond, en door het geven van commentaar op documenten en zelf met voorstellen komen hebben hijzelf en veel andere Haïtianen deelgenomen aan het formuleringsproces rond het akkoord van 30 augustus. Hij benadrukt dat nu de tijd gekomen is dat de VS de historische prestatie van dit nieuwe samenlevingsakkoord erkennen, het succes ervan niet langer in de weg staan en de steun aan het ‘huidige corrupte regime’ beëindigen.

Amerikaanse missionarissen

Een heel persoonlijke getuigenis verscheen de afgelopen maand in het Amerikaanse opinieblad Newsweek, waar Pierre Espérance, directeur van de Haïtiaanse mensenrechtenorganisatie RNDDH beschrijft hoe hij opgroeide ten tijde van de dictatuur en hoe zijn eerste kennismaking met democratie verliep door ontmoetingen met Amerikaanse en Europese missionarissen. Die legden uit dat er andere manieren van leven waren dan onder een dictatuur. “Ik begreep wat democratie was, omdat Amerikanen mij dit vertelden. Ik begreep wat de rechtsstaat inhoudt omdat ik erover hoorde van Amerikanen. Sindsdien heb ik mijn leven lang gevochten voor mensenrechten, democratie en de rechtsstaat.”

Pierre Espérance

Dan doet het pijn om te zien dat Haïtiaanse migranten de toegang tot de VS geweigerd wordt. En het voelt als verraad, omdat de oorzaak dat ze huis en haard verlieten gelegen is in het Amerikaanse beleid dat tot de destructie leidt van de democratische instituten in Haïti. “De VS kiezen ervoor om degenen die de macht hebben te blijven steunen, het maakt niet uit hoe corrupt of incapabel, alles in de naam van stabiliteit. Maar destabilisatie is het resultaat, met als gevolg een groeiend aantal Haïtianen die naar het buitenland vluchten”, schrijft Espérance.

My name is Peter Hope!

“Dagelijks moeten we het nieuws op de radio of via Whatsapp in de gaten houden om te zien welke route we naar de supermarkt of het werk kunnen nemen… Er is zelden elektriciteit en je moet in de rij wachten om aan benzine te komen voor een generator of een auto. Ziekenhuizen en scholen zijn gesloten vanwege het gevaar.” Espérance beschrijft hoe de gewapende bendes bijna het halve land onder controle hebben. “Als de VS en andere landen hun steun aan de regeringspartij PHTK beëindigen, zouden de bendes veel van hun macht verliezen.”

Espérance eindigt zijn pleidooi zoals hij begon, hoe hij geïnspireerd werd door democratische landen als de VS. “En dat ben ik nog altijd. Ik hoop alleen dat Amerikaanse ambtenaren deze democratische idealen niet beschouwen als iets alleen voor hun eigen land. Ik hoop dat ze deze idealen ook uitdragen wanneer ze buitenlands beleid maken voor mijn land  – en wanneer mensen van mijn verwoeste land aan de Amerikaanse grens pleiten voor bescherming.”

Ik ken Pierre Espérance al meer dan twintig jaar en heb hem talloze malen gesproken, hier in Nederland en in Haïti. Vaak begeleidde ik hem in Nederland bij bezoeken aan het ministerie van Buitenlandse Zaken of bij ontmoetingen met journalisten. Altijd kwam dan de vraag: “Hoe houdt u dit werk vol, onder deze omstandigheden? Waar ziet u nog een lichtpuntje?” Zijn antwoord was steevast: “Hoe kan ik anders? Er is altijd hoop. My name is Peter Hope!”

website United Nations, Newsweek, Le Nouvelliste, Alterpresse, The Washington Post, website Just Security

Gerelateerde berichten

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Democratie in Latijns-Amerika niet langer vanzelfsprekend

Afgelopen jaar is de wereld weer iets minder democratisch geworden en in Latijns-Amerika is de terugval het grootst. Dat komt met name door de scherpe daling van het democratiegehalte van een aantal Midden-Amerikaanse landen. Van het idee van twintig jaar geleden dat de democratie in Latijns-Amerika vrij stevig was verankerd, is weinig meer over. Zo blijkt uit de Democracy Index 2023.

Lees meer
Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

Uitzending Spoorloos 1 november over geroofde Argentijnse baby’s

De uitzending was woensdagavond 1 november, maar kan op Uitzending gemist worden teruggekeken. In de laatste uitzending van dit seizoen vertelt de in Nederland woonachtige Ana haar verhaal. Tien jaar geleden werd middels DNA-onderzoek vastgesteld dat zij tot de zogenaamde roofbaby’s behoort. Haar beide ouders zijn tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Haar moeder was vijf maanden zwanger toen zij werd gearresteerd. Op één klein berichtje kort na haar arrestatie werd nooit meer iets van haar vernomen. Haar dochter Ana is geadopteerd, iets dat zij pas op 36-jarige leeftijd te horen kreeg.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This