De roman Bloemblad van zee van de Chileense schrijfster Isabel Allende (Lima, 1942) is een meeslepend boek over revoluties, oorlog, ontworteling en de liefde. In 1938 werkt de Catalaanse legerarts Victor Dalmau aan het front in de Spaanse burgeroorlog, waar hij de gruwelijkheden van de loopgraven en bombardementen doorstaat. Spanje wordt verscheurd door de strijd tussen het fascisme van Francisco Franco en het socialisme van de republikeinen. Als de oorlog ten einde komt en Franco wint, begint de exodus richting Frankrijk: miljoenen mensen trekken naar de grens in de hoop aan de vergeldingen van de nationalisten te ontkomen. Ook Victor Dalmau, zijn moeder en Roser (de zwangere vriendin van zijn overleden broer) vluchten weg uit Catalonië.
Winnipeg
De Tweede Wereldoorlog ligt op de loer en Victor krijgt de kans om met zijn familie uit Europa te ontsnappen. De Chileense dichter Pablo Neruda zoekt tweeduizend Spaanse vluchtelingen om ze een nieuwe kans te bieden in Chili, het land dat door Neruda liefdevol aangeduid als ‘een langgerekt bloemblad van zee en wijn en sneeuw’. De vluchtelingen moeten aan specifieke voorwaarden voldoen, zo moeten ze van enige waarde zijn voor de Chileense samenleving en gezinnen maken meer kans; Victor trouwt met Roser, erkent haar kind Marcel als zijn zoon en wordt uiteindelijk geselecteerd door Neruda. In het schip de Winnipeg reizen ze naar dat verre land aan de andere kant van de wereld.
Schaakmaatje
In Chili bouwen ze een nieuw leven op. Ze voelen zich ontworteld en verlangen ernaar om terug te keren naar Catalonië. Victor studeert voor arts en via een vriend leert hij Salvador Allende kennen; hij wordt zijn schaakmaatje. Victor en zijn gezin leven in vrede tot Salvador Allende de verkiezingen wint. Zijn partij Unidad Popular bestaat uit communisten en socialisten. Allende wil grote landhervormingen voeren. In Chili gaapt een diepe kloof tussen de sociale klassen. Voor Victor en zijn familie voelt het alsof ze terugreizen in de tijd: “Dat hebben we in Spanje al meegemaakt, Jordi. Jij was er niet in 1936, maar ik kan je vertellen dat dit precies hetzelfde is. Als het maar niet zo slecht afloopt als daar.” Net als in Spanje wordt in Chili de democratie een dictatuur. Na jaren van ontheemding vragen Victor en zijn vrouw zich af of thuis al die tijd toch dichterbij was dan ze dachten.
Romantiek te over
Bloemblad van Zee is een aangrijpend verhaal over verscheuring en ontheemding. Het biedt een diepgaande en eerlijke context over de gebeurtenissen voorafgaande aan de Spaanse en Chileense burgeroorlogen en dictaturen. Isabel Allende weet in haar beschrijvingen treffend de essentie van beide periodes weer te geven: de rauwheid van de strijd in Spanje, de erbarmelijke omstandigheden in de loopgraven, de vele misstanden gepleegd door de socialisten én de nationalisten. Later in het verhaal schetst ze de wreedheid van de staatsgreep in Chili, de martelingen van de politieke gevangenen in het voetbalstadion van Santiago de Chili, de vele verdwijningen. Victor maakt het allemaal van dichtbij mee.
Bloemblad van Zee is tevens een ode aan dichter Pablo Neruda en Salvador Allende, president van Chili én de neef van de vader van Isabel Allende. Ze krijgen allebei een belangrijke rol in het verhaal en de lezer wordt meegevoerd naar hun levens, dromen en zorgen. Ook de context waarin hun dood plaatsvond komt uitgebreid aan bod.
Dit zou weleens één van de beste romans van Isabel Allende kunnen zijn. Het boek, bestaande uit 366 pagina’s, leest met het grootste gemak weg. Hoewel het onderwerp zich afspeelt in de achtergronden van de Spaanse en Chileense dictaturen van de twintigste eeuw, is het ook heel actueel: dit boek gaat over de ontworteling van de samenleving en het individu door oorlog en dictatuur. Het biedt een uitgebreide beschrijving van de historische context en de sociale en politieke ontwikkelingen voorafgaande aan de dictaturen in Spanje en Chili. En Bloemblad van Zee zou geen verhaal van Isabel Allende als hoop en liefde zouden ontbreken. Romantiek te over, prachtig verweven in de wanhoop en ontreddering in tijden van oorlog.
Isabel Allende, Bloemblad van zee, Uitgeverij Wereldbibliotheek, , Amsterdam, 2019, ISBN 9789028450097, 366 pag., Prijs € 22,99, vertaling: Rikkie Degenaar