Debuutroman van de Braziliaanse auteur Martha Batalha
”Veel van de verhalen in dit boek zijn waargebeurd”, zo begint Martha Batalha het voorwoord van haar debuutroman Het verborgen leven van Eurídice Gusmão. Daarbij heeft ze het allereerst over de meer excentrieke personages uit dit boek, dat speelt in het Rio de Janeiro van de jaren veertig van de vorige eeuw. Veel van hen hebben echt bestaan. Toch zijn volgens Batalha ook de fictieve hoofdpersonages, Eurídice Gusmão en haar zus Guida, overal te vinden: oude tantes en oma’s die je op familiefeestjes ziet, maar waarbij je eigenlijk nooit over hun levensverhaal nadenkt.
Het leven van een huisvrouw in de jaren veertig van de vorige eeuw lijkt weinig spannend, en dat klopt ook voor Eurídice Gusmão. Ze is een intelligente en talentvolle jonge vrouw die zich stierlijk verveelt, maar niet mag werken. Als ze – zoals het hoorde bij de betere middenklasse van die tijd – ook nog een huishoudster krijgt, weet ze al helemaal niet meer wat ze met zichzelf aan moet. Ze begint allerlei hobby’s, waar ze stuk voor stuk in uitblinkt. Haar echtgenoot vindt al die activiteiten echter maar ongepast, waarna ze er ogenblikkelijk mee stopt. De drang om een goede vrouw te zijn zit diep bij Eurídice.
Oude adel
Haar zus Guida heeft, ondanks haar vrij oppervlakkige karakter, een kleurrijker leven. Ze loopt van huis weg om te trouwen met een rijke jongeman, die haar vervolgens zwanger in de steek laat. Eveneens verstoten door haar vader voedt ze haar zoontje op in een favela, samen met een voormalig prostituee met een kinderopvang. Beide zussen hebben het niet makkelijk, maar juist hun ‘verborgen levens’ zijn de moeite van het vertellen waard – zo lijkt Batalha te willen zeggen.
We lezen echter ook verhalen van meer opvallende bewoners van Rio de Janeiro, in een tijd dat de klassenverhoudingen aan het veranderen waren. De oude adel wordt gepasseerd door de nieuwe rijken en de stad groeit aan alle kanten. De man van Eurídice, aanvankelijk een eenvoudige bankmedewerker, schopt het tot directeur van de Banco do Brasil, wat het gezin een luxe appartement in de nieuw gebouwde strandwijk Ipanema oplevert.
Stille oude tante
Extra leuk is het boek voor wie Rio de Janeiro een beetje kent, aangezien de verschillende wijken van de stad (van Santa Teresa tot Tijuca, Botafogo en Estácio) uitgebreid aan bod komen. Het boek bezit een zekere nostalgie naar een Rio uit vervlogen tijden (de meeste cariocas niet vreemd), die soms helaas wat gekunsteld verenigd wordt met Batalha’s duidelijke kritiek op de positie van vrouwen in die tijd.
Toch is Het verborgen leven van Eurídice Gusmão een leuk en makkelijk leesbaar boek. De bijzondere en tegelijkertijd doodgewone Eurídice is een origineel personage, hoewel het soms wat irriteert dat ze werkelijk overal een uitzonderlijk talent voor blijkt te hebben. Het is dan ook vooral de relatie tussen de twee zussen – en de eigenlijk sympathiekere Guida – die het verhaal interessant houdt. Zo verschillend en verplicht tot eenzelfde ‘verborgen’ leven, zo lijkt de schrijfster te willen zeggen: misschien kijk je na dit boek wel anders naar die stille oude tante op de familiereünie.
Martha Batalha, Het verborgen leven van Eurídice Gusmão, Nieuw Amsterdam, 2016, ISBN 9789046821541, 220 pag., €19,99, vertaling: Kitty Pouwels.
Recensie geplaatst op 20-01-2017
