“Wij kinderen begrepen opeens dat we eigenlijk helemaal niet zo belangrijk waren.” De hoofdpersoon van de roman Manieren om naar huis terug te keren verliest op jonge leeftijd zijn onschuld, als hij als negenjarig jongetje opgroeit in de Chileense dictatuur (1973 – 1990) van Augusto Pinochet. Wat er precies gaande is, weet hij niet, maar hij voelt net als andere kinderen aan dat hun ouders iets voor hen verzwijgen. In dit boek vertelt auteur Alejandro Zambra (1975) het verhaal van een generatie, zíjn generatie.
Opgroeien in een dictatuur en de nasleep ervan is geen sinecure. Het gevaar is latent aanwezig, ook al is de hoofdpersoon er zich niet concreet van bewust. Het verhaal begint met de aardbeving van 3 maart 1985, die solidariteit en saamhorigheid teweegbrengt. Tussen de ravage staan buren gebroederlijk bij een houtvuur. Ook buurman Raúl, die alleen woont en daarmee ongewild onderwerp van gesprek is in de wijk. Zou hij bij het ondergronds verzet horen? De ik-figuur bespioneert hem in opdracht van de twaalfjarige Claudia, op wie hij heimelijk verliefd is.
Zambra toont zich in zijn wellicht meest persoonlijke werk een meester in het inleven in de wereld van een kind, met al zijn logica en fantasie. In het verhaal wordt de hoofdpersoon, die zijn ervaringen als dertiger optekent in een boek, ook in verschillende stadia in zijn leven – als kind, tiener en twintiger – opgevoerd. Hierdoor schept hij een verhaal met meerdere dimensies. Grote thema’s als schuldgevoelens en verantwoordelijkheid giet Zambra op natuurlijke wijze in een toegankelijk geschreven verhaal. Wie waren onze ouders en wat was hun rol? Vragen die des te relevanter zijn wanneer je opgroeit in een autoritair regime. Zambra toont de eenzaamheid waartoe mensen gedwongen worden tijdens een dictatuur, maar ook daarna. Mensen zijn ontheemd in hun eigen land, lijkt hij te willen zeggen. Het verwerken van dit trauma, door ouders en kinderen, is de manier om terug te keren naar huis. Hoe dit gebeurt, is aan het individu.
Alejandro Zambra, Manieren om naar huis terug te keren, Uitgeverij Karaat, Amsterdam, 2012, ISBN 9789079770076, 196 pag., €18,90, vertaling: Luc de Rooy
In La Chispa 363 leest u een interview met de auteur. Op deze site vindt u ook recensies van de boeken Bonsai en Het verborgen leven van bomen .
