A-typisch voetbalboek over het bewogen leven van Carolina Trujillo
Het aantal Uruguayanen in Nederland is niet heel dik gezaaid. Vandaar dus dat Carolina Trujillo (1970) soms mag aanschuiven als ervaringsdeskundige bij talkshows en voetbalprogramma’s als ‘beroeps-Uruguayaan’, zoals ze zelf aangeeft.
Trujillo kwam als jong meisje naar Nederland met haar moeder en zusje, op de vlucht voor de dictatuur in geboorteland Uruguay (1973 – 1985). Haar vader bleef als linkse guerrillastrijder achter in de gevangenis in de hoofdstad Montevideo. “Wij mochten schuilen in Nederland toen we Uruguay als verliezers verlieten.”
Voetbalreuzen
Op school was voetbal de manier om zich te manifesteren en handhaven. De zusjes leren voor zichzelf op te komen en vriendschappen te smeden. Deze belevenissen en haar levenswandel tekent ze op in verhalen die ze schreef voor literair voetbaltijdschrift Hard Gras. Nu zijn ze verzameld in een non-fictiebundel met de symbolische titel Meisjes in blessuretijd. Volgens de achterflap bevat dit a-typische voetbalboek ‘zeven nietsontziende verhalen’ en dat klopt, want ze spaart zichzelf geen moment. Ze schrijf openhartig en met veel humor, zoals we van haar gewend zijn.
Door haar achtergrond groeit Trujillo op in twee werelden en ze weet de belevenissen van haar migrantenfamilie handig te verweven met voetbal. Het relatief kleine Uruguay – ingeklemd tussen voetbalreuzen Argentinië en Brazilië – is twee maal wereldkampioen voetbal geworden – een onnavolgbare prestatie. Het Uruguayaanse kampioenselftal van 1950 versloeg buurland Brazilië in de finale, nog altijd een mythische gebeurtenis. Uruguayanen zijn met recht trots op hun voetbalverleden. Of zoals Trujillo zegt “Een land kan zijn mensen vervolgen, verjagen en vermoorden, trots op de voetbaloverwinningen blijft men toch.”
Luis Suárez
Toen de dictatuur voorbij was, ging Trujillo terug naar Uruguay. Daar moest ze als vijftienjarige opnieuw ‘integreren’. Ze verhaalt over haar middelbareschooltijd. Ze presenteert ook een beschouwend relaas over het bijtincident van landgenoot en voetballer Luis Suárez aan de hand van een pseudowetenschappelijke verklaring. Plausibel, grappig en onzinnig tegelijk, wie zal het zeggen.
Grappig is dat Trujillo’s opa – een mooi figuur, afgaand op haar beschrijving – en de oma van Luis Suárez beiden Píriz als achternaam hebben, een naam die niet veel voorkomt in Uruguay. De hamvraag die Trujillo opwerpt is: zijn Luis Suárez en zij familie van elkaar? Het zal toch niet zo zijn dat…?
Mantra
Een andere kwestie die Trujillo bezighoudt is het wijdverspreide misverstand als zou Johan Cruyff de Spaanse taal verrijkt hebben met de uitdrukking en un momento dado (op een gegeven moment), die ook de titel is van een documentaire over de Nederlandse voetballer. Als native speaker Spaans windt Trujillo hier zich terecht over op en ze stelt dat dit gewoon net zoals in veel andere talen gangbaar taalgebruik is, dat al bestond voordat J.C. het iedere keer als een mantra herhaalde. Voor Hard Gras reist ze af naar Barcelona om de hardnekkige mythe te ontzenuwen door research te doen, wat bij Trujillo meestal betekent dat ze een terras of café bezoekt voor een drankje. Deze zaak moet en zal ze tot op de bodem uitzoeken. De uitkomst leest u zelf maar in deze mooie bundel.
Meisjes in blessuretijd gaat over opgroeien, als kind en als volwassene. Regelmatig trekt Trujillo een parallel tussen het verleden en het heden, het onbegrip van de kindertijd en het begrip achteraf, als volwassene. Haar moeder is prominent aanwezig. Een vrouw die zich sterk moest houden. “Se llora cuando ya no hay que por luchar. Huilen doe je als je niets meer hebt om voor te vechten.” De liefde, de irritaties, de koppigheid, de kwetsbaarheid en de gelijkenissen tussen moeder en dochter zijn ontroerend.
Gremlins
Trujillo’s moeder woont in Uruguay. Als ze naar Nederland komt, ‘strijden’ de zusjes om de gunst van hun moeder. Een gelopen race, want Carolina Trujillo’s zusje heeft drie kinderen – gremlins in Trujillo’s terminologie – en daar is natuurlijk niet tegenop te boksen qua populariteit. Trujillo laat zich niet kisten en de hele trukendoos gaat open, met hilarische scènes als resultaat. “Een groots plan herken je aan het geruisloze opstijgen”, zoals ze schrijft. Een briljante zin, omdat het precies is wat het is en ik exact voel wat ze bedoelt.
Trujillo’s moeder bemoeit zich actief met het schrijfproces. Zo leest ze mee, levert ze commentaar of stelt ze vragen en corrigeert naar eigen bevinden. De lezer geniet mee van deze ‘ghostwriter’. Als schrijver is Trujillo op zoek naar verhalen. Moet je daarvoor iets meemaken? Maar “de werkelijkheid is geen excuus voor de fictie”, meent ze. Zegt Trujillo daarom “Ik heb van de leugen mijn beroep gemaakt”?
Levenswijsheden
Een andere zwakke plek van Trujillo is drugs, want “de neiging tot verslaving loopt door mijn familie als water door Nederland.” Trujillo spreekt vrijuit over haar worsteling met geestverruimende middelen. In haar beleving is cocaïne is een vrouwelijk personage, een ‘ze’, die Trujillo probeert te verleiden wanneer ze kan en leidt tot destructief gedrag. “Ik schreef een boek over dalers. Dalers zijn mensen die gedoemd zijn om wat ze opbouwen de vernieling in te helpen: carrières, huwelijken, boten, goede banen.” Beschrijft Trujillo zichzelf? Het is in ieder geval een verwijzing naar haar roman De zangbreker.
De manier waarop Trujillo haar levensgeschiedenis en haar visie op de wereld onder woorden brengt, raakt de lezer en is grappig en stilistisch vaak treffend geformuleerd. ‘Levenswijsheden’, al dan niet bruikbaar, dat doet er niet zo veel toe, verpakt ze in mooie zinnen. Het gaat erom dat het goed klinkt of op dat moment iets is wat zijzelf of de lezer nodig zou kunnen hebben. Zo stelt ze dat er bij een voetbalwedstrijd maar twee mensen in een stadion zijn om te voorkomen dat bal erin gaat. De rest wil allemaal de bal erin zien gaan. Een voor de hand liggende observatie die JC ook had kunnen maken.
Meisjes in blessuretijd gaat niet zozeer over voetbal, maar meer over het leven. En het leven doorloop je nooit zonder kleerscheuren op te lopen.
Lees ook onze recensie van Trujillo’s meest recente roman Vrije radicalen en ons interview met Trujillo daarover.
Carolina Trujillo, Meisjes in Blessuretijd, Uitgeverij Ambo/Anthos, Amsterdam, 2017, ISBN 9789026338380, 165 pag., €15,00
Recensie is geplaatst op 11-7-2017
