Recensies boeken

Ontij

9 september 2019

Mark Weenink

Onheilspellende novelle van de Colombiaanse schrijver Tomás González

De geïsoleerde wereld van een bootje op zee, de dreiging van zwaar onweer en tastbare spanning tussen drie hoofdpersonen, een naamloze vader en zijn zesentwintigjarige tweelingzoons Mario en Javier. Dat zijn de ingrediënten van de novelle Ontij van de Colombiaanse schrijver Tomás González (1950).

Het verhaal, dat iets meer dan 24 uur omvat, speelt zich af aan de Caribische kust van Colombia in het dorpje Tolú (departement Sucre). Het is een arme streek die leeft van de visvangst en kleinschalig toerisme. De mensen hebben er een nauwe relatie met de zee en zijn gewend aan de verzengende tropenzon en de duisternis die ’s avonds snel invalt. De familie runt een goedkope toeristische uitspanning genaamd Zeestrand (Playamar), eenvoudige vakantiehuisjes voor stadse mensen uit meestal Medellín en andere Colombiaanse steden.

De naamloze vader (72) is een archetypische paisa, een dominante man uit het departement Antioquia. Met zijn dominante en knappe voorkomen, grijze haren en bevoorrechte mannelijke positie meet hij zich een arrogante houding aan. Hij is verbaal en in houding grof en legt iedereen zijn wil op. Een onaangenaam persoon die afgeeft op zijn zoons. Daarnaast bedriegt hij zijn vrouw Nora. Zij weet dat en iedereen weet dat, niets blijft verborgen. Het gaat niet zo zeer om een gebrek aan liefde, maar om een onvermogen om te houden van.

Verborgen trots

De tweelingen Mario (twee uur eerder geboren) en Javier zijn nogal verschillend. De kwetsbare Mario is blond, spichtig en introvert. Zijn reactie op de familiesituatie is doodsverachting en roekeloosheid. Javier houdt van literatuur. Hij heeft de brede rug van zijn vader en een grof gezicht en is beheerst, maar zoekt tegelijkertijd zijn heil in drugs. Samen runnen ze het restaurant van het hotel Zeestrand. De broers zijn hecht en vinden in hun vader een gemeenschappelijke vijand en hebben beiden verdriet om het lot van hun moeder Nora.

Want “Nora’s tijd verstreek, zoals die van iedereen, altijd maar in één richting, naar de oorsprong, maar onderweg waren er heftige rukwinden die hem uit de koers sloegen.” Nora praat in zichzelf en leeft in haar eigen (fantasie)wereld. Ze voert gesprekken met een koor, dat er soms ook lijkt te zijn. Volgens de broers is het tragische lot van hun moeder de schuld van hun vader met zijn tirannieke overheersing. Hun relatie met hem is stroef, emoties als wrok, weerzin en walging vechten om voorrang. Op zijn beurt houdt de vader het kleine beetje trots dat hij voelt voor zijn zoons verborgen.

De mannen zijn goede vissers, echte zeemensen, gewend aan de rauwheid en eenvoud van het vissersbestaan. Toch waarschuwen dorpsgenoten hen – tevergeefs – om niet de zee op te gaan met storm op komst. Noodweer dat prachtig is verbeeld op de getekende boekomslag.

Zintuigen

De oorspronkelijke Spaanse titel luidt Temporal (2013), vertaald in het Engels als The Storm. Vertaler Jos den Bekker heeft gekozen voor het woord ontij, van de uitdrukking ‘bij nacht en ontij’. Volgens Van Dale ís de moderne betekenis ‘op ongewone uren’en geeft daarmee de dubbele lading goed weer, maar het woord heeft ook ooit de betekenis van ‘onweer’ gehad.

Het avontuur van de drie mannen op zee lijkt tot mislukken gedoemd. In een te klein bootje is nauwelijks ruimte voor de mannen, het gereedschap en de gevangen vis. Ondertussen komt het onweer dichterbij en is de spanning tussen vader en zoons om te snijden. Welk noodlot staat het trio te wachten? De combinatie van aanzwellende natuurkrachten en persoonlijke verhoudingen die op het punt staan van exploderen, lijken niet anders dan te kunnen leiden tot een apocalyps.

González hanteert zijn bekende, gedisciplineerde schrijfstijl: strak, eenvoudig en absoluut niet meer woorden dan nodig. “De zee was een zwarte spiegel.” Het plot is beperkt, het gaat meer om het neerzetten van een sfeer. Een alwetende verteller schetst een atmosferisch, drukkend en onheilspellend verhaal. De zintuigen van de lezer worden aan het werk gezet, wat voel je, wat is hier aan de hand?

Klootzak

De strijd die González opvoert speelt op meerdere vlakken: familiaire machtsverhoudingen, de strijd om het bestaan, de krachtmeting met het natuurgeweld, de mannen onderling, moeder Nora met haar geestenwereld. Door deze conflicten zijn echte voorvallen niet per se nodig.

Aan de hand van een ‘collectief’ personage van verschillende, meestal naamloze ikken voert González observaties van buitenstaanders op, bijvoorbeeld een bejaarde hotelgast of een zakenman met drie dochtertjes en een Toyota SUV, of Jonathan, een jongetje van zeven jaar. Hierdoor komt de tegenstelling tussen het stadse leven en het platteland, de kust versus het binnenland, naar voren, een terugkerend thema bij González.

In recensies wordt Ontij gerelateerd aan Moby Dick van Herman Melville en The Old Man and the Sea van Ernest Hemingway, twee klassieke verhalen op en om de zee en de strijd met de natuur. González hint daar ook speels op door Javier over zijn vader te laten denken “De oude klootzak en de zee”. De diepere laag van het verhaal is niet per se in een keer te vatten en het boek verdient alleen al daarom herlezing. Want dan besef je als lezer beter waarom het verhaal is zoals het is en kun je beter invoelen waar de woede vandaan komt.

Achterin het boek is een verklarende woordenlijst opgenomen, handig voor lezers die minder bekend zijn met Colombia. Andere vertaalde romans van González zijn Eerst was er de zee (2016), Duivelspaardjes (2017).

Lees ook ons interview met Tomás González over zijn roman Eerst was er de zee.

Tomás González, Ontij, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam, 2019, ISBN 9789025451158, 192 pag., €19,99, vertaling: Jos den Bekker

Gerelateerde berichten

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname

Het plantageproject waar je spaargeld in zit gaat failliet, de boot waarmee je toeristentrips uitvoert zinkt. Wat doe je dan? Van de nood een deugd maken, dat is de aanpak van de Surinaams-Nederlandse Tessa Leuwsha (1967) en haar Surinaamse partner Sirano Zalman. Samen varen ze het binnenland in met een oude garnalenboot, het avontuur tegemoet. Hun ervaringen tekent Leuwsha op in De wilde vaart. Op zoek naar de veerkracht van Suriname.

Lees meer
Jaguar

Jaguar

In zijn debuutroman Jaguar vertelt de Colombiaanse schrijver Santiago Wills de bloedige recente geschiedenis van zijn land aan de hand van het levensverhaal van de paramilitaire commandant Martín Pardo en zijn half tamme jaguar Ronco.

Lees meer
De vlaktes

De vlaktes

De vlaktes van de Argentijnse schrijver Federico Falco (1977) behoorde in 2020 tot de finalisten voor de Spaanse Premio Herralde de Novela en is nu in het Nederlands vertaald. Een boek over rouw en verlies, die de verteller de stad doen ontvluchten en terugkeren naar het landschap van zijn jeugd, de uitgestrekte pampa. In de stilte kijkt hij terug op de breuk met zijn geliefde. De moestuin en zijn herinneringen helpen hem zich opnieuw te hechten, aan de eindeloze vlaktes om hem heen.

Lees meer
agsdix-null

Politiek & Maatschappij

agsdix-null

Kunst & Cultuur

agsdix-null

Vrije tijd & Toerisme

agsdix-null

Economie & Ondernemen

agsdix-null

Milieu en Natuur

agsdix-null

Onderzoek & Wetenschap

Blijf op de hoogte

Adverteren op onze website?

Dat kan! Tegen een scherp tarief plaatsen wij uw advertentie.

Ontvang onze nieuwsbrief

Schrijf u in en ontvang onze digitale nieuwsbrief met een overzicht van onze nieuwe artikelen.

Volg ons op social media

Wees als eerste op de hoogte van nieuwe artikelen en deel artikelen met uw netwerk.

Share This