Marmato: documentaire over goudmijn in Colombiaans bergdorp

Traditionele, ambachtelijke mijnbouw, met een drilboor, dynamiet en een pikhouweel; zo winnen ze al 500 jaar goud in Marmato. De mannen uit het dorp dalen dag in dag uit af in de tunnels, met gevaar voor eigen leven. In het Colombiaanse dorpje wonen zo’n 8000 zielen letterlijk op een berg van goud. Maar het staat aan de vooravond van grote veranderingen, want Medoro Resources is in het gebied neergestreken. Deze Canadese multinational heeft 80 procent van het mijngebied opgekocht en wil de bewoners verkassen om de berg helemaal af te graven. Geschat wordt dat er nog altijd voor 20 miljard dollar aan goud te vinden is.

De botsing tussen deze twee werelden staat centraal in de documentaire Marmato van de Amerikaan Mark Grieco. Eenvoudige mijnwerkers die net rond kunnen komen tegenover de macht van het grote buitenlandse kapitaal. De documentaire is geschoten over de periode 2008 – 2013, waardoor de filmmaker in de haarvaten van de gemeenschap is doorgedrongen en weet waarover hij het heeft.

Truc

Een aantal dorpsbewoners staan centraal, zodat het algemene verhaal concreet wordt ingevuld aan de hand van individuele levens. De 74-jarige Conrado is een bijzonder vitale en sterke baas, die nog altijd dagelijks in de mijnschachten werkt. Hij is een van de weinigen met een eigen mijn, die hij voor een goede prijs hoopt te slijten aan de Canadezen. Oud-burgemeesterskandidaat Johann wil ook zijn slag slaan in de bergen, maar ziet ook wel dat het fortuin tot nog toe voorbij is gegaan aan Marmato: “Onze enige zonde is dat we op een berg van goud wonen.” Dumar is kostwinnaar voor gezin met een vrouw en vijf kinderen. Hij vraagt zich af wat het verschil is tussen verdreven worden door een multinational of door een van de illegale gewapende groepen die Colombia rijk is.

De komst van Medoro Resources past in het beleid om meer buitenlandse investeerders aan te trekken, dat de Colombiaanse regering onder president Álvaro Uribe (2002 – 2010) heeft ingezet en wordt voorgezet door zijn opvolger Santos (2010 – heden). Wat misschien nieuw is, is het tegenwerken van de kleine mijnwerkers. Zo maken ze het moeilijker om mijntitels te verwerven. Een andere truc is het verbieden van dynamiet, onder het mom van strijd tegen terrorisme.

Medoro Resources weet het mooi te verkopen met een gelikt promofilmpje over de ‘weg naar ontwikkeling’, ‘duurzaam op zowel sociaal als milieugebied’. In het dorp deelt CEO María Consuelo Araujo de spreekwoordelijke spiegels en kralen uit: schoolspullen, schriftjes en potloden. Ze was ook voormalig minister van Buitenlandse Zaken onder Uribe, maar moest aftreden omdat haar broer banden met de paramilitairen had.

Tederheid

Het persoonlijke drama komt helder naar voren in de documentaire. De camera is bij de mensen thuis, op straat en bij overleggen. Iedereen spreekt vrijuit. Maar Grieco laat ook een aantal belangrijke facetten onbesproken. Het werkelijke probleem van de mijnbouw in Colombia is dat de illegale groepen (paramilitairen, guerrillabeweging, en criminele bendes) grote belangen hebben in de mijnbouw. In de afgelegen regio’s van het land hebben ze praktisch vrij spel. Een andere vraag die onbeantwoord blijft, is hoe het komt dat ondanks de gouden berg waar de Marmateños op wonen, ze toch een relatief armoedig bestaan leven? Natuurlijk zijn de Canadezen hier de bad guy, maar hoe wordt de rijkdom nu verdeeld? Het laatste punt waar niet over gerept wordt, is het milieu. Dat delft vaak het onderspit in het gevecht met werkgelegenheid, maar ja, om er helemaal niets over te zeggen is ook zo wat.

Bij de kijker ligt de sympathie al snel bij het dorpje en haar inwoners. De vechtlust, het harde werken dat ze tentoonspreiden en de onderlinge solidariteit zijn bewonderenswaardig. Het geeft een menselijk gezicht aan de gevolgen van globalisering, waarbij het lot van een heel dorp lijkt af te hangen van een schommelende goudprijs en de hebzucht van een multinational. Dit alles afgezet tegen een schitterend decor van het machtige Andesgebergte. Ook is de tederheid van gezin van Dumar ontroerend. Marmato is een mooi portret van een Colombiaans goudstadje en is dan ook goed ontvangen op internationale filmfestivals. Van huis uit is Grieco een fotojournalist met ervaring in Latijns Amerika.

Vraag is wat de toekomst in petto heeft voor Marmato? Vooralsnog lijkt de Canadese mijnbouwmultinational aan het kortste eind te trekken door het verzet van de bewoners en de media-aandacht die de kwestie heeft gekregen. Laten we hopen voor het beste, maar ook vrezen voor het ergste.

Marmato | Mark Grieco | Colombia | 2014 | 87 minuten | Spaans gesproken | Engels ondertiteld

Marmato is te zien op 21, 22 en 23 maart op het Movies That Matter Film Festival in Den Haag. Voor informatie zie: www.moviesthatmatter.nl